Voor wie de term nog niet heeft zien voorbij zeilen in de 10.000 rechtse opiniestukken van de laatste jaren: 'woke' is een term die ongeveer 10 jaar geleden ontstond. Oorspronkelijk betekende die een bewustzijn rond racisme, later werd die uitgebreid naar een bewustwording rond meerdere, zoniet alle vormen van discriminatie. In Vlaanderen is het de favoriete schietschijf van allerlei rechtse denkers en opiniemakers.
De kruistocht tegen 'woke' verschilt in wezen niet erg veel van de rechtse agitatie tegenover oudere of andere boemannen zoals de fameuze 'Linkse Kerk' en 'Occupy' in de jaren '00 of de 'antiglobalisten' in de jaren '90. Het is een etiket dat men plakt op een vage verzameling van groepen die uit zijn op een type sociale verandering die wordt afgeschilderd als angstaanjagend of zelfs ronduit apocalyptisch.
En toch is er geen enkele politieke partij, geen enkele NGO, geen enkele invloedrijke denker die zichzelf 'woke' noemt. Er is geen 'woke'-beweging met een hoofdkwartier, secretariaat of ideoloog die de krijtlijnen uitzet. Geen enkele opiniemaker neemt de verdediging van 'woke' op zich, maar je hebt wel 500 columnisten die er vierkant tegen zijn, parlementariërs die er stelling tegen in nemen en tig internet-riooltrollen die het woord toevoegen aan hun arsenaal specifieke scheldtermen voor mensen die pakweg vinden dat je migranten niet als Untermenschen moet behandelen.
Meer nog, individuen of groepen die proberen om antidiscriminatie in praktijk om te zetten bestaan meestal uit jonge mensen zonder macht en met relatief weinig invloed. Als instituut komen linkse partijen qua politieke ideologie misschien nog het dichtste bij, maar pakweg een Groen-politicus moet nog maar zijn of haar mond opendoen in het publieke debat of het regent al verbolgen reacties, tot en met doodsbedreigingen en maandenlange haatcampagnes vanuit extreemrechtse hoek. Bovendien vertegenwoordigt links in Vlaanderen zelden meer dan 25% van het electoraat.
Dus ja, de fixatie op 'woke' en de daarmee gepaard gaande 'cancel culture' op rechts is in het beste geval overspannen en in veel gevallen simpelweg zielig. Het is telkens dezelfde dik aangezette klacht over "niet gehoord" te worden terwijl rechtse opiniemakers in alle kranten en op tv ruimte krijgen om dat te zeggen. Soms vervalt het in koortsachtig complotdenken, soms gaat men op zoek naar de meest radicale mening, uitgesproken door een student op Twitter met 16 volgers, om die voor te stellen als alweer een crisismoment voor de Westerse beschaving.
De fervente anti-'woke' brigade is in werkelijkheid gewoon tegen een maatschappijbeeld waarin ook minderheden hun eerlijke plek aan tafel opeisen. De morele dictatuur waar ze zo bang voor zijn is niets meer dan de angst om een superdominante positie in de maatschappij te verliezen (op extreemrechts hebben ze nauwelijks kritiek, want die ondergraaft hun positie niet).
Maar: gerechtigheid eisen voor slachtoffers van seksueel grensoverschrijdend gedrag is zo democratisch als maar zijn kan. Er is niets radicaals of revolutionairs aan de vraag om twee keer na te denken voor je achteloos een stigmatiserend stereotype gebruikt. Het is heus geen enorme moeite om een breder spectrum aan gender en seksualiteit te erkennen. Bewustwording rond de systematiek die schuilt achter racisme en discriminatie kost niets en heeft een verwaarloosbare impact op het leven van wie er niet mee te maken heeft.
Dit alles is niet vrij van onbedoelde ironie. Rechtse denkers en opiniemakers zetten al jaren de pijn van minderheden en vrouwen weg als overgevoelig en irrelevant, maar bij zelfs de meest bescheiden oproep tot sociale verandering buitelen ze over elkaar heen om luid jammerend te klagen dat "niets meer mag", en kondigen zelfverklaarde krijgers van de vrije meningsuiting het einde van de democratie af als ze kritiek krijgen op hun mening. Elke oprecht conservatieve denker die zoiets ziet, zou daar toch plaatsvervangende schaamte bij moeten voelen?
