6 voorspellingen en stellingen voor het overleven van de democratie in 2025 en verder

2024 was alweer een bittere overlevingsstrijd voor de westerse democratie, met twee overwinningen (Verenigd Koninkrijk, Mexico), drie pyrrhusoverwinningen (Frankrijk, België, Moldavië) en vier nederlagen (Nederland, Georgië, Slovakije en de Verenigde Staten). De belangrijkste was natuurlijk de presidentsverkiezing in de Verenigde Staten.

Ik heb het al eerder gezegd, maar nog eens voor de mensen achterin: zolang onze socio-politieke-economische fundamenten niet veranderen, gaat letterlijk elke verkiezing de komende decennia een machtsstrijd zijn tussen extreemrechts en al de rest. Het is tamelijk simpel: de rijken worden rijker, de armen worden armer. Dit is een simpel gevolg van rechts beleid dat werkt zoals het hoort (en dus geen toevallig bijproduct). Omdat de steeds rijker wordende rijken nog geen cent willen bewegen richting een rechtvaardiger maatschappij maar merken dat het beleid dat ze willen niet populair is, gaan ze vervolgens in zee met corrupte populisten en extremisten, die twee dingen doen:

• De groeiende groep werkende armen doen geloven dat hun benarde situatie het gevolg is van links beleid (door o.a. immigratie, milieubescherming, sociale fraude en zogezegd riante uitkeringen voor werklozen).
• Onder het mom van links te beschuldigen een nutteloze cultuuroorlog te voeren (of zelfs een soort moraliserende schaduwdictatuur te zijn), zelf hun publiek massaal mobiliseren tot een cultuuroorlog waarbij elke organisatie en ideologie die pleit voor meer rechtvaardigheid gedemoniseerd wordt.

Dit recept werkt. De “elite” is plots niet langer de megamiljardairs, de topbankiers of de rechtse beleidmakers die soms al decennia aan de macht zijn, maar het zijn theatermakers, milieu-activisten en hoger opgeleiden die vaak economisch nauwelijks beter af zijn dan de rest. We mogen eveneens niet vergeten dat er veel ware gelovigen zijn die snappen dat bovenstaande punten in wezen verzinsels en politiek theater zijn, maar voor wie het vooral te doen is om naar onderen te trappen op groepen die ze op voorhand toch al haatten: vrouwen, mensen van kleur, seksuele minderheden, enz.

Dat brengt ons terug tot Trump. Ik was oorspronkelijk aan deze tekst begonnen in augustus 2024 maar was ermee gestopt toen het tij even leek te keren voor de Democraten nadat Joe Biden uit de race stapte. Jammer genoeg hielp het niet. Dus heb ik de tekst nu verdergezet. Dus wat moeten we onthouden voor 2025 en verder? 

1. Het midden zal een illusie zijn

Onder Trump II zal het woord “polarisatie” vaak vallen, of “verscheuring”, “radicalisering van de twee”, en zo voort. 

We horen constant dat democratieën in het Westen zo “gepolariseerd” zijn. Dat we meer moeten praten met elkaar, elkaar moeten begrijpen, elkaar moeten respecteren. Nochtans is er maar één kant van dit alles die almaar extremer wordt, wegzinkt in complottheorieën, gelooft in naziverzinsels, zich laat naaien door een leugenachtige maffiabaas als Russisch dictator Vladimir Poetin. Nota bene dat die kant van wat moet doorgaan voor het publieke debat niet eens in dat debat gelooft. Racisten en fascisten zijn vaak wellicht op individuele basis eenzame, bittere mensen, maar zij willen enkel hun wil opdringen. Dat ze willen “gehoord worden” is een rookgordijn. Ze willen de enigen zijn die gehoord worden en hebben geen enkele interesse in een eerlijk debat of om te luisteren naar anderen.

Jammer genoeg is het te laat om veel landen in het Westen dat amalgaam aan extreemrechtse leugenaars van de politiek uit te sluiten. Maar laat me zeggen dat weerstand zinvol is en blijft. Nee, je bent niet radicaal als je vindt dat vluchtelingen mensenrechten hebben. Nee, je bent niet extreem als je extreme weerverschijnselen ziet als een politiek probleem. En nee, je bent niet “verdwaasd” (woorden van Darth De Wever zelf) als je vindt dat de superrijken hun deel moeten bijdragen aan de maatschappij. Een samenleving die in naam van de verdraagzaamheid de onverdraagzamen tolereert, wordt onvermijdelijk zelf onverdraagzaam en gaat die verdraagzame schapen als eerste slachten.

Het is niet dat het midden weggevaagd zal worden – het is dat er geen midden bestaat tussen een wereldwijde politieke beweging die de democratie wil vernietigen (hoewel ze altijd furieus beweren die juist te bewaken) en zich voor ingebeelde grieven wil wreken op minderheden en al de rest. Dit is iets waar neo-fascisten trouwens zelf expliciet over zijn, hoor. Ben je niet voor hen, dan ben je tegen hen.

2. We zullen ideologisch sterk moeten staan

Hoe contradictorisch het trumpisme ook is, en met dat alle voorgangers, afgeleiden of medereizigers in Europese landen, het lijkt op het eerste zicht sterk te staan met ideologisch eenvoudig te begrijpen boodschappen. Daartegenover “democratie” plaatsen klinkt hol, want neo-fascisten hebben zelf voortdurend de mond vol over “vrijheid (om anderen hun wil op te leggen)” en de “wil van het volk” (dat in de meerderheid nooit voor hen gestemd heeft).

Een groot manco bij democraten (en Democraten) is dat die/wij gewoon vergeten zijn het bredere publiek op te voeden. Dat is één van de redenen dat de koers van de huidige sociaal-democratische partijen me zo stoort. Het zijn allemaal vibes en goede wil, geen concrete uitleg over waarom het belangrijk is dat bijvoorbeeld chronisch werklozen een uitkering krijgen, of waarom de prietpraat van het Vlaams Belang gestoeld is op bullshit en leugens, of waarom vrouwenrechten er toe doen.

Dus, democraten (en Democraten): verdedig alsjeblieft de democratie. Zink niet weg in een notie van om fascisten heen te werken en te doen wat je kan. In zijn tweede termijn gaan Trump en zijn aanhangers er alles aan doen om de Verenigde Staten te veranderen in een fascistische dictatuur met theocratische kenmerken. Laat hier niet hetzelfde gebeuren. Denk trouwens ook niet dat het hier niet kan: Nederland levert voldoende bewijs, met de regeringsdeelname van de Hollandse Trump, Geert Wilders.

Dus: back to basics. De waarde aantonen van een democratie die rechten waarborgt voor iedereen, ook zij die socio-economisch en cultureel zwakker staan. Dat betekent ook dat wij democraten kritisch zullen moeten kijken naar de niet-ingeloste beloften van die democratie en haar moeten durven bekritiseren op haar eigen termen. 

3. Wij zijn met veel meer

De verkiezingsresultaten van antidemocraten en neo-fascisten kunnen zelfs in vrije landen ontmoedigend lijken. Maar wij (en de media) staren zich blind op die cijfers. Dergelijke partijen overtuigen ondanks alle desinformatie en propaganda op enkele uitzonderingen na nergens een meerderheid.

Kijk eens naar de verkiezingsbijeenkomsten van Trump: 95% witte mensen, de meerderheid Gen X en ouder. Moeten wij hier ons zomaar laten terroriseren door boomers met te veel tijd die reactionaire shit delen op hun Facebook? Die jongere generaties maar blijven opzadelen met de facturen van hun eigen rampzalige beslissingen? De Verenigde Staten is een manifeste gerontocratie geworden. Ja, Trump won een meerderheid onder kiezers (en maakte marginale winsten bij minderheden), maar 36% van de Amerikanen ging niet stemmen dus Trumps “meerderheid” bestaat uit ~33% van de bevolking.

Dat mensen die anders niet voor Trump en zijn fellow travelers zouden stemmen thuis blijven, wordt natuurlijk niet geholpen door het feit dat centrumlinkse partijen al bijna 30 jaar obstinaat proberen om de rechtse stem binnen te halen en echt linkse mensen maar verwacht worden met dichtgeknepen neus te stemmen voor figuren als Biden, Starmer, Scholz, Macron of Conner Rousseau. Maar het maakt echt wel een verschil. Bij moedeloosheid winnen enkel onze dictators in de dop.

Onder Poetin in Rusland is het al decennia de gewoonte om mensen gewoon moedeloos te maken en presenteert het regime zich als onvermijdelijk. Luie journalistiek in Vlaanderen doet in wezen hetzelfde met iemand als Bart De Wever. Nochtans zijn er veel meer mensen die niet dan wel op hem of zijn partij hebben gestemd. De luidste brullers vertegenwoordigen niet de ironisch genoemde “silent majority” – ze zijn gewoon de luidste brullers. Wij zijn met veel meer, en kunnen antidemocratische bewegingen samen tegenhouden.

Als fatsoenlijke democraten in het Westen zelf gaan geloven dat ze een minderheid vormen door constante propaganda en het blijven opvoeren van (extreem)rechtse standpunten in de media als normaal en mainstream en dus gedemotiveerd raken, is dat enkel een overwinning voor het neo-fascisme. Maar er schuilt kracht in onze aantallen die we moeten uitbuiten.

4. Na de overwinning begint het echte werk

De overwinning is binnen, en we kunnen weer terug naar de status quo. Alleen is dit status quo het probleem in de eerste plaats.

De opgeluchte zuchten na een verkiezingsnederlaag (of overwinningsnederlaag) van extreemrechts zijn intussen bijna hun eigen genre geworden van berichtgeving. Maar nadien zie je dat democraten er niets aan doen om de voedingsbodem van extreemrechts weg te halen. En dat hun kiezers dit eigenlijk ook niet eisen. 

Wie het wel doet wordt gebrandmerkt als extreem of “polariserend” (zie punten 1 en 3), vaak met helpende hand van de media – zij bijvoorbeeld hoe de Britse media kosten noch moeite spaarden om karaktermoord te plegen op Labour-leider Jeremy Corbyn, die een tamelijk klassiek links programma had, of hoe N-VA’ers ongehinderd PVDA’ers kunnen blijven wegzetten als “communisten3. omgekeerd krijgt geen enkele N-VA’er overigens ooit vragen over eventuele onwelriekende politieke verledens, zoals De Wevers bezoek aan Jean-Marie Le Pen of Jambons voormalig lidmaatschap van het Vlaams Blok.

Maar: dit is het belangrijkste werk. Blijvend hervormingen eisen. Je kan mijn eigen ideeën uitgebreid nalezen in ‘De Nieuwe Staat’ maar ze komen hierop neer: tussenschotten plaatsen tussen kapitaal en politiek en tussen media en kapitaal, hernationaliseren (of supranationaliseren) van essentiële diensten, politieke stresstesten invoeren, antidemocratische bewegingen buiten de wet stellen en bovenmatige concentratie van vermogen afbreken.

Verkiezingen winnen tegen antidemocraten is niet genoeg. Bij gebrek aan wezenlijke systeemveranderingen zal de huidige versie van de westerse democratie gecorrumpeerd blijven door monopolies, miljardairs en kwaadwillige krachten. Dit is een werk van lange adem, maar het is een noodzakelijk werk.

5. Het zal niet vanzelf beter worden

Sommigen huldigen de opvatting dat ons westers democratisch model ofwel robuust genoeg is om aanvallen van binnenuit te overleven, ofwel dat we “natuurlijke” cycli beleven die zweven tussen links en rechts maar dat mensen te zeer gewoon zijn aan hun verworvenheden om die zomaar op te geven. 

De mensheid heeft millennia geleefd onder autoritaire systemen waarin persoonlijke vrijheid en sociale mobiliteit utopische dromen waren. Er is niets dat zegt dat de mensheid dit niet opnieuw kan doen en kan overleven. Samenlevingen zijn altijd kunstmatig en deels gestoeld op bewuste beslissingen, en niet van nature democratisch. Wat zich vandaag presenteert als normaal kan morgen abnormaal zijn en omgekeerd.

Een vraag die vaak zal terugkomen tijdens Trumps tweede ambtstermijn is “maar dat mag hij toch niet doen?” maar dat is de verkeerde vraag. De juiste vraag is: “wie zal hem tegenhouden?”. Ook: een meerderheid mag nog tegen of voor bepaalde vormen van beleid zijn, als de macht om beleid te maken in handen blijft van een kleine elite die er helemaal anders over denkt, dan is die meerderheid volslagen machteloos. 

De meeste mensen lijken niet te zien dat de aanvallen op onze democratische normen en waarden systematisch zijn en intussen al min of meer 30 jaar duren. Het in 1995 nog ongehoord fascistische 70-puntenplan van het Vlaams Blok is intussen grotendeels uitgevoerd door de N-VA zonder veel tegenstand. We vinden het normaal dat fascisten en complotdenkers een plaats hebben in het publieke debat. 

De vernietiging van de westerse democratie is al decennia sluipend aan de gang zonder breed gedragen weerstand. Aannemen dat autoritaire en fascistische bewegingen een oprisping zijn die wel zal overgaan, is naïef en gevaarlijk.

6. Revolutie is geen automatisch recept voor succes

Naarmate de situatie hopelozer wordt, wordt het idee van een revolutie aanlokkelijker. 

Revoluties mislukken vaak. Dat is op zich geen reden om geen hoop te koesteren dat een revolutie misschien de zaken ten goede kan veranderen, maar er is eveneens geen reden om te veronderstellen dat een revolutie een wondermiddel is. Het is de allerlaatste optie als niets anders meer werkt en is ernstig in overweging te nemen, maar zelfs een succesvolle revolutie kan de zaken nog erger maken.

Niet alleen is een revolutie (bijna) altijd gewelddadig en gaat die gepaard met moord en fanatisme, ze schept hoogstens de chaotische condities waar antidemocratische krachten zeker niet per definitie uitgeschakeld worden. Voor elke Amerikaanse Revolutie of Oranje Revolutie bestaan er drie mislukte Brabantse Omwentelingen, tot totalitarisme gedoemde Oktoberrevoluties, op een sisser eindigende Arabische Lentes of in terreur uitmondende Directoires.

Zoals in punt 5 aangehaald, is de kans sowieso klein dat het zo ver komt. Het is waar dat de houdbaarheidsdatum van dictaturen beperkt is, maar alle dictaturen die in de 20ste en 21ste eeuw vielen, hadden positieve voorbeelden om naar op te kijken. Als die positieve voorbeelden zelf verworden tot dictaturen, is de kans erg groot dat er pas grote opstanden komen als het eigenlijk al veel te laat is.

Hopen op een revolutie die alles beter zal maken is lui en een revolutie is sowieso onwaarschijnlijk. Maatschappijen kunnen vrij makkelijk decennia of zelfs eeuwen voortduren onder autoritaire of zelfs onmenselijke regimes.  

In schaamte kun je niet wonen, maar je kan het wel

Toen ik het boek(je) ‘In schaamte kun je niet wonen’ oppikte, had ik direct een stekelige reactie: “hedendaagse richtlijnen voor teksten schrijven in het Nederlands zeggen dat je ‘kan’ moet zeggen, niet ‘kun’. Hetzelfde met een vorm als ‘je wilt’ – dat moet ‘je wil’ zijn.” Uiteraard is dat puur prescriptivisme. Prescriptivisme is de klemtoon leggen op hoe taal hoort gebruikt te worden, om diverse redenen, niet op hoe taal in werkelijkheid gebruikt wordt. En hoewel ik dat besefte, ergerde ik er me nog meer aan dat de auteur van die boekje een Nederlander is. Dat ligt niet aan die arme man, maar dat ligt volledig aan mij.

Zie je, ik ben in 1983 geboren en behoor vermoedelijk tot de laatste paar honderd moedertaalsprekers van mijn eigen dialect, het Merelbeeks. Hoewel mijn schrijftaal de Belgische variant is van het Algemeen Nederlands en ik net als de meeste Vlamingen doorgaans het Verkavelingsvlaams spreek met collega’s, vrienden en vreemden, is me al van kleins af aan goed ingepeperd dat ik mijn best moest doen om “juist” te spreken en te schrijven. Daar hoorde dat dialect niet in thuis. Integendeel, in de kleuterklas kreeg ik er opmerkingen over. Op de middelbare school vonden sommige vrienden mijn dialect, als ze het toevallig te horen kregen, ronduit “lelijk”. Aan de universiteit had ik één liefje dat zelf in haar lokaal dialect was opgevoed (het Geraardsbergs) maar na enkele rare pogingen om tegen elkaar in het privé onze moedertalen te spreken, die nochtans goed onderling verstaanbaar waren, gaven we het op. Het voelde te vreemd.

Dus zeker in schrijftaal voel ik alsof ik het Algemeen Nederlands verdiend heb door hard werk en studie. Het spreekt boekdelen over het typisch Vlaamse minderwaardigheidscomplex aangaande taal dat ik er trots op ben dat Nederlanders me altijd goed begrijpen zonder dat ik moet overschakelen naar een rare imitatie van een pseudo-Hollands of zonder dat ze zelf switchen naar Engels (zoals jammer genoeg gebeurt met veel andere Vlamingen). Ik denk dat de gemiddelde Nederlander dat niet echt begrijpt. 

Zowel in Nederland als Vlaanderen is er een vreemde spreidstand over taalverandering. Veel Nederlanders lijken uitdrukkingen als “hun hebben” vreselijk te vinden, maar stellen zich tegelijk geen vragen bij frasen als “het probleem die we moeten oplossen”. Vlamingen houden van hun dialecten, maar spreken ze steeds minder. Veel Nederlanders hebben niet door dat Nederlands, net zoals Engels, Duits en Spaans, inmiddels en pluricentrische taal geworden is, terwijl veel Vlamingen zich ten minste in gedachten vastklampen aan een Algemeen Nederlands dat al niet meer bestaat sinds de jaren ’80.

M’n ergernis met “je kunt” of “je wilt” als een Nederlander het gebruikt is dus natuurlijk een kleine frustratie met het gevoel dat ik de regels van de kunst heb geleerd zoals die in een verleden werden voorgeschreven vanuit de Grachtengordel, maar die veel Nederlanders achteloos weggooien, wat mijn inspanningen onnozel maakt. Dubbel zo hard omdat ik kom vanuit een dialect dat zelfs veel van haar moedertaalsprekers minachten: in geen enkele provincie gaan dialecten zo hard achteruit als in Oost-Vlaanderen.

De idee achter prescriptivisme is in wezen niet elitair, maar nobel. Immers, als iedereen dezelfde taalregels zou volgen, dezelfde grammatica, dezelfde uitspraak, dan zouden we elkaar allemaal veel beter verstaan en verdwijnen klasseverschillen. Dan heeft iedereen dezelfde opportuniteiten in studies en in werk. Dat is bijvoorbeeld ook steeds de drijvende factor geweest achter het promoten van het Frans in Frankrijk ten voordele van lokale Franse dialecten en andere talen als het Provençaals, Bretoens, Baskisch, Nederlands, Duits en Catalaans. Dus: je zegt “je kan” en “je wil”, niet “je kunt” en “je wilt”.

Je kan veel aanmerken op Brits en Amerikaans imperialisme, maar het ontbreken van een centrale taalautoriteit in de Engelstalige wereld heeft er mogelijk voor gezorgd dat Engelstaligen niet alleen sneller erkenden dat hun taal pluricentrisch was geworden, maar ook dat regionale en individuele verschillen geen teken zijn van domheid. De normativiteit van de prescriptivisten in het Frans en het Nederlands heeft immers niet gezorgd voor meer gelijkheid, maar juist minder. Want niet iedereen is in staat de normen te volgen omdat sociale ongelijkheid zich steeds doorzet in het onderwijs. Niet iedereen wil(t) die normen volgen omdat sociale stratificatie altijd zal bestaan en individuen vasthouden aan hun afkomst en identiteit.

Is het ook niet bitter ironisch dat zowel het Frans als het Nederlands, allebei talen waarvan de elites die erom geven voelen dat die klappen krijgen, vaak reageren zoals ik deed op die titel van dat boek, terwijl we overspoeld worden met Engelstalige media waarin allerlei accenten en dialecten genormaliseerd worden? 

In het geval van het Nederlands komt er nog een schep bovenop. Veel Vlamingen en Nederlanders beroemen zich erop erg goed Engels te kunnen. Veel universitaire opleidingen in Nederland en in toenemende mate in Vlaanderen (zelfs onder het toeziend oog van zelfverklaarde Vlaams-nationalisten) worden in het Engels gegeven. Zelfs veel cultuurmensen in Vlaanderen en Nederland lezen haast uitsluitend Engelstalige romans. Wellicht is dat een kwestie voor een andere tekst, maar niettemin valt het op. Vooral in het geval van Vlaanderen, waar we zo lang hebben gestreden tegen onze eigen verfranste bourgeoisie en nu de verengelsing z’n gang laten gaan.

‘In schaamte kun je niet wonen’. Nee, zulk een titel gaat me altijd tegen de haren strijken. Maar tegelijk besef ik dat er ruimte moet zijn voor het descriptivisme – het tonen van een taal zoals die gebruikt wordt. En dat ik in die discussie mijn eigen achtergrond moet loslaten. Niet alleen is Nederlands een pluricentrische taal geworden, het is altijd al een taal geweest die uit vele talen bestaat. Standaarden maken is en blijft een nobel doel, maar moet rekening houden met de realiteit. Inderdaad, “met twee woorden spreken” betekent niet langer “beleefd zijn” maar “voorzichtig zijn”, inderdaad, men mag in Vlaanderen “toekomen” gebruiken voor “aankomen” en inderdaad, “het oog van de storm” is zowel letterlijk als figuurlijk het tegendeel gaan betekenen van wat de eigenlijke betekenis is.

Maar ik hoop ook dat ik als redacteur nu en dan nog ‘ns die wesp mag zijn die “marketing strategieën” mag samenvoegen tot “marketingstrategieën”, uitingen als “het meisje die” mag aanpassen naar “het meisje dat” en “in schaamte kun je niet wonen” mag ombuigen naar “in schaamte kan je niet wonen”. Gun me dat. Låt me da gewön dun.  

Waarom op de opkomstplicht afschaffen niet zo'n goed idee is

Op zijn blog Maandans verdedigde op 21 september de journalist, schrijver, denker en algemeen minzaam man Frank Van Laeken het afschaffen van de opkomstplicht bij verkiezingen, en met goede argumenten. Ik heb immers lang diezelfde argumenten gebruikt. Overigens net zoals Van Laeken verdedigde ik dit niet vanuit het idee dat soms leeft op links, namelijk dat je er het Vlaams Belang pijn mee gaat doen - dat verhaaltje van die "foert"-stem is er één dat hun kiezers zelf graag opdissen omdat dat sympathieker klinkt dan openlijk zeggen dat je vindt dat iedereen die bruiner is dan een papieren zak moet opkrassen uit Vlaanderen.

Als je zijn blogtekst niet wil lezen, komt het in het kort hier op neer: door mensen te verplichten op te dagen in het stemlokaal, heb je ook een hele hoop aan gedemotiveerde en/of ongeïnformeerde stemgerechtigden die maar n’importe quoi doen in het stemhok. Die mensen hebben sowieso al het gevoel dat ze hun tijd verdoen en de democratie schiet er niets bij op. Als ze hun democratisch recht niet willen uitoefenen en de uitkomst van de verkiezingen hen niet aanstaan, dan moeten ze er ook niet over klagen achteraf.

Het laatste decennium ben ik hier echter zelf van teruggekomen, om de volgende redenen:

1. Er valt een groep kiezers weg die zich anders wel zou informeren en een bewuste keuze zou maken

 

Ik heb geen cijfermateriaal hierover, maar ik ben er vrijwel zeker van dat de opkomstplicht een significant deel van de bevolking zich doet informeren en dat die dat anders niet zou doen en niet zou komen stemmen. Opkomstplicht geeft hen gewoon het duwtje dat ze nodig hebben.

2. Als er geen opkomstplicht is, kunnen partijen niet enkel mensen motiveren, maar ook demotiveren om te gaan stemmen

Onder de opkomstplicht is het voor politieke partijen zaak om een zo breed mogelijk publiek aan te spreken. Als de opkomstplicht wegvalt, kan je argumenteren dat partijen nog meer hun best moeten doen om volk naar de stembus te lokken, maar krijgen ze naast brede ingang vinden nog twee andere opties: de harde kern extra motiveren om zeker te komen door hardere, scherpere boodschappen; of potentiële opposanten net demotiveren om te komen stemmen onder valse voorwendsels. Er is vandaag al geen gebrek aan organisaties en bewegingen die proberen om de democratie onderuit te halen. Het afschaffen van de opkomstplicht geeft hen een nieuw wapen in handen. 

3. Scheefgetrokken resultaten

Over demotiveren gesproken: Van Laeken haalt zelf aan dat de gemeente waar hij woont al millennia door de christendemocraten bestuurd wordt en ziet pro noch contra om dit per se te veranderen (naast het feit dat hij toegeeft niets te weten over de lokale politiek). Hierdoor kunnen meerderheden veel forser lijken dan dat ze eigenlijk zijn, waardoor ze almaar meer de allure beginnen aannemen van een onvermijdelijkheid, waardoor almaar meer mensen die er eigenlijk een andere mening op na houden thuis blijven. Die desinteresse kan er mettertijd voor zorgen dat bestuurders zich onaantastbaar wanen en zo corrupt worden als de pest.

4. De facto bestaat de opkomstplicht toch al niet meer

Bij één van de vorige verkiezingen had ik me grandioos overslapen en ben dus niet gaan stemmen. Ik heb daar nooit een boete voor gekregen, geen communicatie van overheidswege, niets. De staat houdt zich niet bezig met het actief opsporen en vervolgen van mensen die niet gaan stemmen. Die grijze zone zal enkel groeien, waardoor de gedemotiveerden vanzelf thuis zullen beginnen blijven. Daarmee is het grootste doel van wie nu de opkomstplicht wil afschaffen eigenlijk al bereikt. Door dit formeel te maken creëer je volgens mij dus meer (potentiële) problemen dan dat je ermee oplost.

We have such sights to show you

Toen ik deze avond mijn keukenvuilnisbakje opende, walmde er een enorm rotte geur uit op en vloog er een horde fruitvliegen uit. En ik dacht: “Ik ga mijn Twitter-account deleten, of hem in een crypte 60 miljoen jaar lang doen slapen zoals de Necron-dynastieën, om terug tevoorschijn te komen als de Grote Hemelse Oorlog voorbij is.”

Grapje, want ik denk er al veel langer over om afscheid te nemen van die account. Hoewel ik ‘m aanmaakte in 2008 ben ik mijn account pas echt serieus beginnen nemen in 2014, dus met een 10-jarig jubileum afscheid nemen is indien niet eindigen in schoonheid, toch eindigen op een rond getal. Ik denk niet dat ik uitvoerig moet verantwoorden waarom ik de account doe inslapen. Sinds Elon Musk van Twitter X maakte is het sociaal medium het uithangbord bij uitstek geworden voor ’s mans diep-trieste midlife-crisis die hem in een neerwaartse spiraal richting openlijk fascisme zuigt. Daarbij sleept hij het hele platform mee in die spiraal.

Twitter is nu volop het stamcafé geworden van over elkaar buitelende neo-nazi’s, wappies, buitenlandse bots, porno-accounts, ranzige opportunisten en WEODENDE boomers en dat gaat enkel nog meer zo worden tot het platform implodeert. Er zijn al erg veel mensen (en bedrijven) weg, en bij sommige blijvers heerst als devies “si tous les dégoutés s’en vont, il ne restera que les dégoutants”, maar daarbij overschatten die mensen schromelijk het belang van Twitter. Twitter is niet de politiek, of het publieke debat, of het dorpsplein. Het is altijd al een tamelijk niche-netwerk geweest waarvan het belang enorm is uitvergroot doordat er veel politici en journalisten aanwezig waren.

Ik ben na Musks overname van Twitter in 2022 nog gebleven tot nu omwille van een aantal vuurtorens in de duistere zee wier gedachten ik graag bleef volgen – mensen die ik van nergens anders kende dan daar. En eerlijk, ook al is het weinig in vergelijking met de grotere accounts, afstand doen van meer dan 1.100 volgers als erg onbekende schrijver doet pijn. De hele reden dat ik steeds actiever werd op Twitter in 2014 was omdat meer mensen bereiken via Facebook niet meer ging. Via Twitter heb ik in het voorbije nieuwe decennium niet alleen volgers vergaard, maar ook twee goede vrienden gemaakt en een hoop kennissen ontmoet die ik anders nooit had leren kennen.

Niet dat het platform ooit een idylle was waarin vrije geesten interessante ideeën deelden, of complexloos met elkaar lol trapten. Het is dan wel nooit de vooraanstaande bühne geweest voor het politieke debat waarvan sommigen dachten dat het die was, het reflecteerde in Vlaanderen absoluut vele Vlaamse sociale en mediatieke ziektebeelden, ook al in 2014: de eindeloze zelfvoldaanheid van middelmatige zielen die zich intellectuelen wanen en daarin door nog grotere idioten toegejuicht worden, de kinderlijk-beate bewondering voor BDW of dezelfde ongrappigheid van flauwe plezante nonkels die zichzelf één stap verwijderd weten van Philippe Geubels, maar in plaats van aan de feestdis, elke dag op Twitter aanwezig.

Dan was er ook nog het fenomeen van het Vlaamse Smurfendorp, waar ik al eerder over sprak. Net als in duidingsprogramma’s op tv bestond er op Twitter maar één onderwijsspecialist, één fitnessinfluencer, één arbeidseconoom, één zielige seksmaniak, één jurist, één zure dichter die minder gekende dichters subtweette als een soort Regina George met grijs haar, één reclamegoeroe, één hustler die altijd mensen geld afhandig wist te maken met zijn zoveelste hobbyproject, één lollige allochtoon, één beursspecialist, en ga zo maar verder. Voor veelvormigheid was er nooit echt plaats.

Maar ik heb al met al meer te danken aan Twitter dan dat ik erover te klagen heb. De mensen die ik volgde en de mensen die mij volgden hebben me heel vaak doen lachen of inzichten aangereikt die ik nergens anders had kunnen vinden of lezen. Het platform heeft me een dieper, persoonlijker begrip gegeven van hoe het is om Belg te zijn met andere roots, gewoon door alledaagse tweets. Sommige bekende mensen zijn er voor mij meer mens door geworden door gewoon mens te zijn, andere bekende mensen hebben zichzelf er dan weer genadeloos in hun blootje gezet door volop hun kleinste kantjes te etaleren en hun weinige macht en invloed te kwader trouw in te zetten. Ik heb verhalen gevolgd over vermiste of veel te vroeg gestorven huisdieren, sociale projecten en experimenten zien opkomen en ondergaan, mensen met gloed over hun hobby’s zien vertellen en de pissigste takes gelezen over Eurovision.

Zoals ze zeggen in ons Vlaanderen: “al wat dat we gehad hebben, kunnen ze ons niet meer afpakken.”

Als je me wil blijven volgen, kan dat op Instagram (https://www.instagram.com/antonmvoloshin/), Facebook (https://www.facebook.com/antvolo) en BlueSky (https://bsky.app/profile/antonvoloshin.bsky.social). Tot daar ergens?  

De verdedigers van de genocide in Gaza

Een broodmager voordeeltje aan de huidige iteratie van het Israëlisch-Palestijnse conflict is dat het mensen kleur doet bekennen. Hierbij wil ik in het bijzonder even aandacht besteden aan de politici, opiniemakers en "intellectuelen" aan de rechterzijde die steeds meer intellectueel oneerlijke argumenten uitvinden om te verdedigen dat Israël intussen meer dan 35.000 mensen heeft gedood in Gaza op een half jaar tijd. Nog los van het schandalige gedrag van de Israëlische staat zelf, die hulpkonvooien blokkeert of beschiet, bewijzen vervalst en elke kritiek van de hand wijst als "antisemitisme" volledig volgens het populaire DARVO-boekje dat ook als psychologische en retorische tactiek wordt gebruikt wordt door pestkoppen, plegers van huiselijk geweld en andere mishandelaars (DARVO staat voor deny - attack - reverse victim and offender), zijn er dus ook in Vlaanderen verdedigers te vinden van Israëls oorlogsmisdaden.

Ik ga hun namen niet noemen omdat het hier niet over die mensen gaat als individuen, want het punt is hier eigenlijk dat dit een mooie aanleiding zou moeten zijn voor de media om eens in de spiegel te kijken. Waarom krijgen deze mensen namelijk nog een forum aangeboden? Als ze oprecht geloven in hun eigen krakemikkige argumentatie, die verkruimelt van zodra je er 10 seconden kritisch naar kijkt, dan zijn het geen intellectuelen en opiniemakers maar domoren die niet meer aandacht verdienen in de pers dan Luc Peeters die elke dag in Café Sport zit te oreren tegen zijn maten. Als ze zelf beseffen dat wat ze zeggen eigenlijk aan alle kanten rammelt en ze het doen om andere redenen, dan zijn het leugenaars en cynische carrièristen die eveneens geen plek verdienen op de bühne van het publieke debat omdat ze eraan deelnemen onder valse pretenties.

Het argument dat de media ruimte moeten bieden aan een diverse waaier van meningen gaat eveneens niet op. Luc Peeters komt ook niet mee debatteren in De Zevende Dag. Creationisten hebben geen plaats op academische conferenties over biologie en astrologen zetelen niet in de raad van bestuur van de ESA. Tijdens de coronapandemie, waar de media overigens uitstekend werk leverden, werden complotdenkers en charlatans grotendeels geweerd uit het publieke debat (wat hen trouwens razend maakte). Mijn excuses trouwens aan een eventuele echte Luc Peeters, ik trok die naam zomaar uit mijn gat.

Voor de mensen achterin de zaal die bereid zijn de Israël-verdedigers het voordeel van de twijfel te geven: denk eens na hoe we hier tegenover zullen staan binnen 25 jaar of binnen 50 jaar. Er waren in de jaren '70 en '80 ook verdedigers te vinden van de Apartheid in Zuid-Afrika en in de jaren '30 waren er eveneens apologeten voor fascistische bewegingen. We zouden beter een voorbeeld nemen aan veel studenten en jongeren, wier blik nog niet verglaasd is door belegen en voor waar aangenomen, luie intellectuele clichés en die haarscherp zien dat wat gebeurt in Gaza, een onversneden genocide is. 

Idioten voor Zuckerberg

Als er na de ongetwijfeld éclatante verkiezingsoverwinning van het Vlaams Belang mensen (veel te laat) gaan zoeken naar oorzaken, kan misschien het YouTube-algoritme ook eens onder de loep genomen worden in plaats van steeds dezelfde platitudes op te dienen. Ik heb nu al ongeveer 9 maanden een YouTube Premium-account omdat ik reclame beu was en ik niet meer kon kijken met adblockers. Je zou dus denken dat ik een zorgvuldig gecureerde feed heb op basis van ongeveer 40 kanalen die ik volg. Die kanalen behandelen thema's als geschiedenis (klassiek en modern), geografie, astronomie, tech, taalkunde, militaire logistiek, Eurovision en nerd/popcultuur. Er zit één zeer uitgesproken links kanaal tussen - Second Thought.

YouTube blijft echter suggesties aanbieden van hard-rechtse content op gezette tijden, ook al klik ik altijd weer "Don't recommend this channel". De meest hardnekkige voorstellen zijn van antifeministische content en van kanalen die popcultuur "analyseren" vanuit een anti-woke standpunt. Humo kwam er onlangs achter hoe je met een 'blanco' account op TikTok pijlsnel in verontrustende ideologische of sektarische richtingen kan getrokken worden. YouTube is niet anders. En zelfs met een betalend, zorgvuldig gecureerd account is er dat voortdurende mouwgetrek. Misschien omdat YouTube weet dat ik een man ben en denkt dat ik gevoeliger zal zijn voor conservatieve content.

Persoonlijk haat ik de term "conservatisme". Wat zichzelf vandaag "conservatisme" noemt gaat niet over tradities behouden of in stand houden, maar is bijna altijd reactionair. Het wil de klok terugdraaien qua rechten voor seksuele minderheden en vrouwen, wijst in veel gevallen wetenschap af en wil ook af van veel sociale rechten. Dat is geen conservatisme. Meer nog, klassiek conservatisme is/was in West-Europa gestoeld op een ideologisch ietwat coherente religiositeit (wat ik trouwens ook heb beschreven in 'De Nieuwe Staat' 7 jaar geleden) of een orthodoxe aanname van kapitalistische ideeën. Wat zich echter vandaag "conservatisme" noemt is een samenraapsel van rare verzinsels waarvan de interne logica bijna direct verkruimelt als je er 3 minuten over nadenkt, alsof een jongen van 11 zich in het veel te grote kostuum van zijn vader heeft gehesen en doet alsof hij pijpen rookt, ingewikkelde boeken leest en whiskey drinkt, maar eigenlijk niet weet hoe hij de pijp moet aansteken, de boeken niet begrijpt en de whiskey appelsap is. Soms is het ook gewoon klassiek crapuul, natuurlijk.

Gelukkig heb ik jaren de tijd gehad om me te ontwikkelen - noem het geen privilege, want ik kom uit de lagere middenklasse - en zijn de fundamenten van mijn denken over leven en maatschappij robuust. Maar tussen mijn 16de en 19de zou ik zeker gevoelig geweest zijn voor de content die me nu voorgeschoteld wordt. Reactionairen weten dat trouwens zelf ook. Vandaar dat ze zo door het lint gaan als scholen of universiteiten hun leugens niet willen onderwijzen, of erger nog, ze ze doorprikken. Het is niet dat het onderwijs een links broeinest is, het is dat veel rechtse ideeën onwetenschappelijke zever zijn. En het ook niet dat ze iets hebben tegen indoctrinatie, zij willen gewoon diegenen zijn die indoctrineren. Mutatis mutandis van hetzelfde laken een pak als reactionairen theatraal huilen dat ze "niet gehoord" worden. Zoals adjudant Paelinck opmerkt in 'De keizer van Populië' willen ze niet gehoord worden, ze willen de enigen zijn die gehoord worden.

Vorig jaar woonde ik een lezing bij van een futuroloog die in bewonderende termen sprak over hoe Gen Z niet langer de slaaf wil zijn van algoritmes maar houdt van serendepiteit; vinden wat je niet wist dat je zocht. Ik hoop dat hij gelijk heeft maar ik betwijfel het. De algoritmes zijn sterk. 25 jaar geleden waren internetforums en blogs als archipels van duizenden eilanden gerund door amateurs en hobbyisten vanuit garages en slaapkamers, nu bezoekt iedereen steeds dezelfde 10 websites die bijna allemaal video aanbieden en waar bijna steeds monopolistische bedrijven achter zitten. We kennen het verhaal van hoe emotionele inhoud het engagement vergroot en daarom interessanter is voor Meta, Google en TikTok. Men gebruikt hetzelfde argument waarom klassieke media een forum bieden aan de intussen bekende rechtse rogue gallery. Maar er schort iets met dat argument.

Want als het enkel zou gaan om kliks en engagement, bestaan er ook onderwerpen die politiek neutraal zijn, en reken maar dat er ook hevige emoties aan te pas komen als je linkse clickbait zou maken. Maar: enerzijds zijn er binnen zowel de klassieke als nieuwe media veel mensen die zelf het gebrul van reactionairen zijn gaan geloven dat ze "niet gehoord" worden en hen de megafoon aanreiken, anderzijds bleek uit onderzoek bijvoorbeeld dat veel journalisten (die inderdaad meer neigen naar centrumlinks) denken dat de bevolking véél rechtser is dan ze in werkelijkheid is. 

Voor het slotargument moeten we kijken naar wie hier geld aan verdient. Met emotie en engagement het brede publiek naar links laten opschuiven is potentieel gevaarlijk voor de techmiljardairs en het grootkapitaal. Een nuttige idioot laten schuimbekken over dat vrouwen allemaal hoeren zijn is geen bedreiging voor Zuckerberg. Diezelfde persoon die plots beseft dat ook hij genaaid is door het hyperkapitalisme - dat kan mogelijk een probleem zijn. En zolang we dat hyperkapitalisme niet stevig aan banden leggen, zal een groot stuk van het kiespubliek in de fabeltjesfuik vallen van de reactionairen.  

Eerste hulp bij extreemrechts

We zijn nu 2024 en in de Verenigde Staten zal het aankomen op een strijd tussen twee hoogbejaarde mannen die beiden al meer dan 40 jaar prominent zijn in de media, het zakenleven en/of de politiek. De VS is een gerontocratie geworden (denk buiten de presidentskandidaten bijvoorbeeld ook aan Nancy Pelosi, Bernie Sanders en Bitch McConnell) waarvan het nu Democratische establishment eens te meer het tij van het naakte fascisme zal proberen keren zonder iets aan het systeem te veranderen dat in de eerste plaats verantwoordelijk was voor het mogelijk maken van de opkomst van het fascisme aldaar. Op dit moment lijkt het me simpelweg een kwestie van tijd tot de Verenigde Staten veranderen in een fascistische theocratie en we daar allemaal in Europa de gevolgen van zullen ondervinden. Indien niet in 2024, dan in 2028, 2032 of 2036.

Als het stortregent in Washington DC, hebben we een vieze, vochtige mist in Brussel. In België is 2024 eveneens een verkiezingsjaar. In theorie kan ik daar wel een klein steentje verleggen in de rivier en de opkomst van ons lokaal fascisme tegenhouden en dat zal ik zeker proberen. Ik spreek wellicht voor eigen parochie, maar als je als lezer mensen kent die zullen stemmen (of dat overwegen) op het Vlaams Belang of de N-VA, kan je misschien het volgende met hen delen als respons op hun argumenten waarom ze willen stemmen op één van die partijen (denk erover na dat de kans reëel is dat die persoon niet zijn werkelijke redenen zal geven en dus niet te goeder trouw is – in dat geval mag je direct gaan naar Argument 8).

Nog dit, voor we beginnen: de meeste VB/NV-A-stemmers gooien “verse” migranten meestal op één hoop met 4de of zelfs 5de-generatie-afstammelingen van de arbeidsmigranten die naar België kwamen in de jaren ’50, ’60 en ‘70. Dit zijn wezenlijk twee compleet verschillende groepen.

Argument 1: “Armlastige migranten zetten onze sociale zekerheid onder druk.”

Vreemd hoe de partijen die dit zeggen, ook het liefst van al het mes zouden zetten in diezelfde sociale zekerheid. Je kan het een klassiek geval van projectie noemen: omdat zij verlekkerd kijken naar de geldpotten van de verzorgingsstaat (die ze liefst zouden “privatiseren”, i.e. als cadeau weggeven aan hun rijke vrienden en connecties), doet iedereen dat. Daarnaast is het grootste systematische probleem de vergrijzing, en als we willen dat er meer geld vloeit naar de sociale zekerheid, hebben we een gezondere bevolkingspiramide nodig. Het huidige geboortecijfer volstaat daar niet voor, en dus is een werkende migrant een uitstekende versterking van onze maatschappij. Vandaar dat “de migranten pakken onze jobs af” de laatste 10 jaar niet vaak meer bovengehaald wordt.

Argument 2: “Woke is gevaarlijk!”

Geen enkele politicus noemt zichzelf “woke”. Niemand vertegenwoordigt het in de media, niemand met economische macht staat pal voor woke, geen enkele belangrijke opiniemaker verdedigt woke-standpunten. Woke is wat vroeger de Linkse Kerk was en daarvoor de politieke correctheid: een ding dat onterecht erg veel macht wordt toegekend en sterk riekt naar een samenzweringstheorie. Het is een hele grote paraplu waar veel mensen onder gaan staan, gaande van mensen die niet (willen) begrijpen waarom je best het woord “neger” niet meer gebruikt tot (crypto)nazi’s.

Argument 3: “Het is een foertstem! Het is een signaal naar de politiek! Het moet anders!”

Daarvoor kan je altijd wel terecht bij één of ander particule van het derde knoopsgat in plaats van twee compleet professionele, zeer vermogende politieke partijen waarvan er één al 20 jaar Vlaanderen (mee) regeert en één al 30 jaar vaste prik is in de alledaagse politiek. Of je kan blanco stemmen. Of niet komen opdagen, je wordt toch niet vervolgd. Maar het argument van de “foertstem” is echt het domste van allemaal. Het is als stront eten uit protest tegen overconsumptie.  

Argument 4: “Ik wil een onafhankelijk Vlaanderen.”

Dat is zeker een legitiem politiek verlangen en zowat de enige gegronde reden die ik me kan voorstellen voor een VB/N-VA-stem. Maar. Het is echt een heel, heel, heel, heel, heel slecht idee. Het stiefbroertje van de onafhankelijkheid, het volledige confederalisme, al niet veel beter. Kijk naar het parcours van de Vlaamse regering en zelfs een blinde kan zien dat die kloefkappers nog meer bevoegdheden geven een bijna gegarandeerd recept is voor nog incompetenter bestuur, uitvluchtpolitiek. en nog meer herverdeling van de welvaart naar boven. Als je dat laatste wel ziet zitten want je bent al rijk, dan weet ik niet wat ik je nog kan vertellen buiten het feit dat je wellicht een stuk stront bent.

Argument 5: “Al die [X] moeten buiten.”

Dat gaat niet. Als zelfs al mensen die illegaal in ons land verblijven terug doen keren naar hun land van herkomst moeilijk is*, beeld je eens in hoe moeilijk dat zou zijn in het geval van mensen die effectief de Belgische nationaliteit hebben? En dat is om nog maar te zwijgen van de talloze mensenrechtenschendingen. Of je dat nu wil of niet, superdiversiteit is een feit en we moeten ermee leren leven – op welke manier is een debat dat voortdurend moet gevoerd worden, maar “elke X buiten” is kinderachtig, onrealistisch en maar enkele stappen verwijderd van “Juden raus”, wat op zich maar enkele stappen verwijderd is van de gaskamer. Ik zeg het maar.

*Het beeld leeft bij sommige VB/N-VA-adepten dat er geen politieke wil voor is. Dat is manifest onjuist, want elke centrum- en rechtse politicus weet dat als die het wel kon, dat die gigantisch electoraal zou beloond worden.

Argument 6: “We moeten onze normen en waarden en/of onze cultuur beschermen.”

Vrouwenrechten! Zo belangrijk voor de N-VA dat bewezen veelbelager en bepampelaar Pol Van Den Driessche nog altijd in het partijbestuur zit van die partij. Vlaams Belang dan weer wil abortus terug illegaal maken. Cultuur! Zo belangrijk voor de N-VA dat veel mensen die erop stemmen zowat elke vorm van culturele beleving die complexer is dan een Studio 100-beleving overladen met de scherpst mogelijke minachting, om nog maar te zwijgen van wat het Vlaams Belang vast te zeggen heeft over “entartete Kunst”. Ons mooie Nederlands! Van zulk een belang voor de N-VA dat ze mee de verengelsing van het hoger onderwijs hebben doorgevoerd. 

Argument 7: “Bart De Wever is de meest intelligente en visionaire politicus en moet premier worden.”

Dit zijn letterlijk de kleren van de keizer. Naast het feit dat intelligentie geen garantie is op competentie, laat staan politieke integriteit, wordt het intellectuele gehalte van De Wever al 20 jaar fors overschat. Als Antwerps burgemeester heeft hij overigens ook niet bepaald ’t Schoon Verdiep gerevolutionaliseerd en voert hij een rechts beleid dat tamelijk inwisselbaar is met een rechts beleid in de rest van West-Europa. Als laatste punt: dit was de man die recent nog zei dat Israël “het licht” was terwijl het genocide pleegt op de Palestijnen. Tenzij dat dat natuurlijk voor jou het selling point is. In dat geval…

Argument 8: “Maar ik ben een nazi.”

Ga eens iemand een knuffel geven en raak van je verslaving aan haat af. Of volg het voorbeeld van de gewezen Führer en schiet jezelf dood.