Waarom op de opkomstplicht afschaffen niet zo'n goed idee is

Op zijn blog Maandans verdedigde op 21 september de journalist, schrijver, denker en algemeen minzaam man Frank Van Laeken het afschaffen van de opkomstplicht bij verkiezingen, en met goede argumenten. Ik heb immers lang diezelfde argumenten gebruikt. Overigens net zoals Van Laeken verdedigde ik dit niet vanuit het idee dat soms leeft op links, namelijk dat je er het Vlaams Belang pijn mee gaat doen - dat verhaaltje van die "foert"-stem is er één dat hun kiezers zelf graag opdissen omdat dat sympathieker klinkt dan openlijk zeggen dat je vindt dat iedereen die bruiner is dan een papieren zak moet opkrassen uit Vlaanderen.

Als je zijn blogtekst niet wil lezen, komt het in het kort hier op neer: door mensen te verplichten op te dagen in het stemlokaal, heb je ook een hele hoop aan gedemotiveerde en/of ongeïnformeerde stemgerechtigden die maar n’importe quoi doen in het stemhok. Die mensen hebben sowieso al het gevoel dat ze hun tijd verdoen en de democratie schiet er niets bij op. Als ze hun democratisch recht niet willen uitoefenen en de uitkomst van de verkiezingen hen niet aanstaan, dan moeten ze er ook niet over klagen achteraf.

Het laatste decennium ben ik hier echter zelf van teruggekomen, om de volgende redenen:

1. Er valt een groep kiezers weg die zich anders wel zou informeren en een bewuste keuze zou maken

 

Ik heb geen cijfermateriaal hierover, maar ik ben er vrijwel zeker van dat de opkomstplicht een significant deel van de bevolking zich doet informeren en dat die dat anders niet zou doen en niet zou komen stemmen. Opkomstplicht geeft hen gewoon het duwtje dat ze nodig hebben.

2. Als er geen opkomstplicht is, kunnen partijen niet enkel mensen motiveren, maar ook demotiveren om te gaan stemmen

Onder de opkomstplicht is het voor politieke partijen zaak om een zo breed mogelijk publiek aan te spreken. Als de opkomstplicht wegvalt, kan je argumenteren dat partijen nog meer hun best moeten doen om volk naar de stembus te lokken, maar krijgen ze naast brede ingang vinden nog twee andere opties: de harde kern extra motiveren om zeker te komen door hardere, scherpere boodschappen; of potentiële opposanten net demotiveren om te komen stemmen onder valse voorwendsels. Er is vandaag al geen gebrek aan organisaties en bewegingen die proberen om de democratie onderuit te halen. Het afschaffen van de opkomstplicht geeft hen een nieuw wapen in handen. 

3. Scheefgetrokken resultaten

Over demotiveren gesproken: Van Laeken haalt zelf aan dat de gemeente waar hij woont al millennia door de christendemocraten bestuurd wordt en ziet pro noch contra om dit per se te veranderen (naast het feit dat hij toegeeft niets te weten over de lokale politiek). Hierdoor kunnen meerderheden veel forser lijken dan dat ze eigenlijk zijn, waardoor ze almaar meer de allure beginnen aannemen van een onvermijdelijkheid, waardoor almaar meer mensen die er eigenlijk een andere mening op na houden thuis blijven. Die desinteresse kan er mettertijd voor zorgen dat bestuurders zich onaantastbaar wanen en zo corrupt worden als de pest.

4. De facto bestaat de opkomstplicht toch al niet meer

Bij één van de vorige verkiezingen had ik me grandioos overslapen en ben dus niet gaan stemmen. Ik heb daar nooit een boete voor gekregen, geen communicatie van overheidswege, niets. De staat houdt zich niet bezig met het actief opsporen en vervolgen van mensen die niet gaan stemmen. Die grijze zone zal enkel groeien, waardoor de gedemotiveerden vanzelf thuis zullen beginnen blijven. Daarmee is het grootste doel van wie nu de opkomstplicht wil afschaffen eigenlijk al bereikt. Door dit formeel te maken creëer je volgens mij dus meer (potentiële) problemen dan dat je ermee oplost.

We have such sights to show you

Toen ik deze avond mijn keukenvuilnisbakje opende, walmde er een enorm rotte geur uit op en vloog er een horde fruitvliegen uit. En ik dacht: “Ik ga mijn Twitter-account deleten, of hem in een crypte 60 miljoen jaar lang doen slapen zoals de Necron-dynastieën, om terug tevoorschijn te komen als de Grote Hemelse Oorlog voorbij is.”

Grapje, want ik denk er al veel langer over om afscheid te nemen van die account. Hoewel ik ‘m aanmaakte in 2008 ben ik mijn account pas echt serieus beginnen nemen in 2014, dus met een 10-jarig jubileum afscheid nemen is indien niet eindigen in schoonheid, toch eindigen op een rond getal. Ik denk niet dat ik uitvoerig moet verantwoorden waarom ik de account doe inslapen. Sinds Elon Musk van Twitter X maakte is het sociaal medium het uithangbord bij uitstek geworden voor ’s mans diep-trieste midlife-crisis die hem in een neerwaartse spiraal richting openlijk fascisme zuigt. Daarbij sleept hij het hele platform mee in die spiraal.

Twitter is nu volop het stamcafé geworden van over elkaar buitelende neo-nazi’s, wappies, buitenlandse bots, porno-accounts, ranzige opportunisten en WEODENDE boomers en dat gaat enkel nog meer zo worden tot het platform implodeert. Er zijn al erg veel mensen (en bedrijven) weg, en bij sommige blijvers heerst als devies “si tous les dégoutés s’en vont, il ne restera que les dégoutants”, maar daarbij overschatten die mensen schromelijk het belang van Twitter. Twitter is niet de politiek, of het publieke debat, of het dorpsplein. Het is altijd al een tamelijk niche-netwerk geweest waarvan het belang enorm is uitvergroot doordat er veel politici en journalisten aanwezig waren.

Ik ben na Musks overname van Twitter in 2022 nog gebleven tot nu omwille van een aantal vuurtorens in de duistere zee wier gedachten ik graag bleef volgen – mensen die ik van nergens anders kende dan daar. En eerlijk, ook al is het weinig in vergelijking met de grotere accounts, afstand doen van meer dan 1.100 volgers als erg onbekende schrijver doet pijn. De hele reden dat ik steeds actiever werd op Twitter in 2014 was omdat meer mensen bereiken via Facebook niet meer ging. Via Twitter heb ik in het voorbije nieuwe decennium niet alleen volgers vergaard, maar ook twee goede vrienden gemaakt en een hoop kennissen ontmoet die ik anders nooit had leren kennen.

Niet dat het platform ooit een idylle was waarin vrije geesten interessante ideeën deelden, of complexloos met elkaar lol trapten. Het is dan wel nooit de vooraanstaande bühne geweest voor het politieke debat waarvan sommigen dachten dat het die was, het reflecteerde in Vlaanderen absoluut vele Vlaamse sociale en mediatieke ziektebeelden, ook al in 2014: de eindeloze zelfvoldaanheid van middelmatige zielen die zich intellectuelen wanen en daarin door nog grotere idioten toegejuicht worden, de kinderlijk-beate bewondering voor BDW of dezelfde ongrappigheid van flauwe plezante nonkels die zichzelf één stap verwijderd weten van Philippe Geubels, maar in plaats van aan de feestdis, elke dag op Twitter aanwezig.

Dan was er ook nog het fenomeen van het Vlaamse Smurfendorp, waar ik al eerder over sprak. Net als in duidingsprogramma’s op tv bestond er op Twitter maar één onderwijsspecialist, één fitnessinfluencer, één arbeidseconoom, één zielige seksmaniak, één jurist, één zure dichter die minder gekende dichters subtweette als een soort Regina George met grijs haar, één reclamegoeroe, één hustler die altijd mensen geld afhandig wist te maken met zijn zoveelste hobbyproject, één lollige allochtoon, één beursspecialist, en ga zo maar verder. Voor veelvormigheid was er nooit echt plaats.

Maar ik heb al met al meer te danken aan Twitter dan dat ik erover te klagen heb. De mensen die ik volgde en de mensen die mij volgden hebben me heel vaak doen lachen of inzichten aangereikt die ik nergens anders had kunnen vinden of lezen. Het platform heeft me een dieper, persoonlijker begrip gegeven van hoe het is om Belg te zijn met andere roots, gewoon door alledaagse tweets. Sommige bekende mensen zijn er voor mij meer mens door geworden door gewoon mens te zijn, andere bekende mensen hebben zichzelf er dan weer genadeloos in hun blootje gezet door volop hun kleinste kantjes te etaleren en hun weinige macht en invloed te kwader trouw in te zetten. Ik heb verhalen gevolgd over vermiste of veel te vroeg gestorven huisdieren, sociale projecten en experimenten zien opkomen en ondergaan, mensen met gloed over hun hobby’s zien vertellen en de pissigste takes gelezen over Eurovision.

Zoals ze zeggen in ons Vlaanderen: “al wat dat we gehad hebben, kunnen ze ons niet meer afpakken.”

Als je me wil blijven volgen, kan dat op Instagram (https://www.instagram.com/antonmvoloshin/), Facebook (https://www.facebook.com/antvolo) en BlueSky (https://bsky.app/profile/antonvoloshin.bsky.social). Tot daar ergens?