We naderen met rasse schreden het eindejaar, en dat betekent dat veel Vlaamse muziekzenders uitpakken met door hun publiek bepaalde toppen 100, 1000 en 2500. De grootvader van al die lijstjes is de Tijdloze van Studio Brussel, die al bestaat sinds 1987.
dEUS versus Michael Jackson
Een muzieklijst met veel aplomb 'de Tijdloze' noemen is allicht, ironisch genoeg, niet meer van deze tijd. De periode dat Studio Brussel een zelfgenoegzaam bastion was van enkel rockmuziek ligt al een dik decennium achter ons, en een onderneming die probeert de beste popmuziek ooit in een hiërarchische lijst te gieten, is eigenlijk al bijna op voorhand gedoemd.
Je kan je bijvoorbeeld afvragen waarom het Vlaamse StuBru-publiek jarenlang dEUS met verschillende nummers in de lijst zette en het Michael Jackson zo goed als negeerde tot hij dood was. Of waarom rock zo gigantisch oververtegenwoordigd blijft. Hint: het is heus niet omdat rock superieure muziek heeft geproduceerd.
Rockisme versus poptimisme
In de muziekwereld woedt al een klein decennium een polemiek tussen de zogenaamde 'rockists' en 'poptimists'. De eersten vertegenwoordigen, grosso modo, instituten als de Rock & Roll Hall of Fame en Rolling Stone, grotendeels conservatief geworden media die nog altijd hulde brengen aan de jaren '60 en de spirituele opvolgers daarvan, en waarbinnen zich een generatieshift aan het voltrekken is dat naar de jaren '80 als nieuwe nulmerediaan evolueert. Deze rockisten staan nog altijd grotendeels afwijzend tegenover muziek zonder gitaren.
Een subcategorie rockisten bestaat uit mensen die slechts muziek beluisteren binnen één subgenre of één subcultuur. Die verwijten rockisten terecht dat ze helemaal niet de vertegenwoordigers zijn van een tegencultuur, maar maken dezelfde fout van zich vaak nog puristischer op te stellen dan de puristen die ze bekritiseren. De poptimisten daarentegen staan open voor alle muziek, van de diepste underground tot de breedst uitgemeten pop, over de grenzen van traditionele genres heen. Poptimisten zijn mee gegroeid met het internet en vertegenwoordigen een meer laterale, minder hiërarchische cultuur.
Er valt een argument te halen bij het feit dat eens je muziek kritisch wil gaan benaderen en platen of nummers gaat rangschikken, dat te ver doorgedreven relativisme de hele zaak zinloos maakt. Maar het is niet dat poptimisten niet kritisch kunnen zijn - het waren bijvoorbeeld poptimisten die de kat de bel aanbonden rond überseksist Robin Thicke, en de vele lange opiniestukken die we moesten slikken rond Lana Del Rey, toont dat er ook binnen de rangen van de poptimisten hevige debatten kunnen oplaaien.
Een subcategorie rockisten bestaat uit mensen die slechts muziek beluisteren binnen één subgenre of één subcultuur. Die verwijten rockisten terecht dat ze helemaal niet de vertegenwoordigers zijn van een tegencultuur, maar maken dezelfde fout van zich vaak nog puristischer op te stellen dan de puristen die ze bekritiseren. De poptimisten daarentegen staan open voor alle muziek, van de diepste underground tot de breedst uitgemeten pop, over de grenzen van traditionele genres heen. Poptimisten zijn mee gegroeid met het internet en vertegenwoordigen een meer laterale, minder hiërarchische cultuur.
Er valt een argument te halen bij het feit dat eens je muziek kritisch wil gaan benaderen en platen of nummers gaat rangschikken, dat te ver doorgedreven relativisme de hele zaak zinloos maakt. Maar het is niet dat poptimisten niet kritisch kunnen zijn - het waren bijvoorbeeld poptimisten die de kat de bel aanbonden rond überseksist Robin Thicke, en de vele lange opiniestukken die we moesten slikken rond Lana Del Rey, toont dat er ook binnen de rangen van de poptimisten hevige debatten kunnen oplaaien.
Tijdloze, blanke man
Terug naar de Tijdloze. Dat is één van de weinige bunkers waar de poptimisten nog maar weinig barsten in gekregen hebben. Ondanks gemopper van sommige oudere luisteraars dat er de laatste jaren bands als Kings of Leon in staan, zijn diezelfde Kings of Leon nog altijd nette erfgenamen van de door rockisten verafgode iconen. In de Tijdloze vinden we vooralsnog geen Aphex Twin, Jay-Z, Madonna, Roni Size, Lady Gaga, 2pac, Paul Oakenfold, Beyoncé of Eminem.
Los van de engdenkendheid wat genre betreft, verwijten poptimisten aan rockisten af en toe dat ze bijna exclusief oog hebben voor blanke mannen. Ik vroeg me af welk percentage van de nummers van de Tijdloze minstens één vrouwelijke performer hebben en heb de lijsten er bij genomen van 1987, 1992, 1997, 2002, 2007 en 2013. In 1987 was dat (afgerond) 7%, en in 2013 - hou u vast - 10%. Het piekjaar was 2002, met 13%. Met de vertegenwoordiging van niet-blanke artiesten is het nog slechter gesteld. Hun aandeel zit al sinds 1987 muurvast op ongeveer 8%.
In haar 27-jarig bestaan heeft de Tijdloze nog nooit een vrouwelijke artiest op de eerste plaats (of zelfs maar top vijf) gehad. Vergelijk dit met een ander vox populi-circus, het verguisde Eurovisiesongfestival, dat over een vergelijkbare periode 60% vrouwelijke winnaars telde. Een heel faire vergelijking is dat misschien niet omdat de Tijdloze veel trager roteert, maar een stijging in het aantal bands met vrouwen in van 6% over drie decennia is wel bijzonder traag.
Terug naar de Tijdloze. Dat is één van de weinige bunkers waar de poptimisten nog maar weinig barsten in gekregen hebben. Ondanks gemopper van sommige oudere luisteraars dat er de laatste jaren bands als Kings of Leon in staan, zijn diezelfde Kings of Leon nog altijd nette erfgenamen van de door rockisten verafgode iconen. In de Tijdloze vinden we vooralsnog geen Aphex Twin, Jay-Z, Madonna, Roni Size, Lady Gaga, 2pac, Paul Oakenfold, Beyoncé of Eminem.
Los van de engdenkendheid wat genre betreft, verwijten poptimisten aan rockisten af en toe dat ze bijna exclusief oog hebben voor blanke mannen. Ik vroeg me af welk percentage van de nummers van de Tijdloze minstens één vrouwelijke performer hebben en heb de lijsten er bij genomen van 1987, 1992, 1997, 2002, 2007 en 2013. In 1987 was dat (afgerond) 7%, en in 2013 - hou u vast - 10%. Het piekjaar was 2002, met 13%. Met de vertegenwoordiging van niet-blanke artiesten is het nog slechter gesteld. Hun aandeel zit al sinds 1987 muurvast op ongeveer 8%.
In haar 27-jarig bestaan heeft de Tijdloze nog nooit een vrouwelijke artiest op de eerste plaats (of zelfs maar top vijf) gehad. Vergelijk dit met een ander vox populi-circus, het verguisde Eurovisiesongfestival, dat over een vergelijkbare periode 60% vrouwelijke winnaars telde. Een heel faire vergelijking is dat misschien niet omdat de Tijdloze veel trager roteert, maar een stijging in het aantal bands met vrouwen in van 6% over drie decennia is wel bijzonder traag.
Vergeten en witgewassen
Het argument kan vallen dat er nu eenmaal meer mannen en blanken in de rockwereld zitten, als men dan toch even alleen maar de genres bekijkt die rockisten voor vol aanzien. Ten eerste is het niet zo dat andere muziekgenres geen problemen zouden hebben met seksisme (hip hop, metal en de dj-wereld zijn slechts drie voorbeelden), maar poptimisten voeren wel het debat. Rockisten hoor je er niet over. Ten tweede zijn er al vanaf de jaren '60 veel grote vrouwen in rock geweest: Blondie, Joan Jett, Janis Joplin, Courtney Love, Björk, Skin, PJ Harvey, Shirley Manson, en dat zijn enkel de namen waar ik spontaan op kom.
Wat de verdeling van etnie betreft, gaat dat argument iets beter op: sinds Elvis de mosterd haalde bij de zwarte Amerikaanse gemeenschap, is rock een overwegend blanke zaak geworden. De weinige zwarte artiesten die mochten opdraven in de Tijdloze, zijn overigens volledig gerecupereerd door een blanke scène, zoals Michael Jackson (letterlijk), Prince of Freddy Mercury van Queen, waarvan veel mensen allicht niet eens weten dat hij oorspronkelijk uit Afrika kwam.
Wat de verdeling van etnie betreft, gaat dat argument iets beter op: sinds Elvis de mosterd haalde bij de zwarte Amerikaanse gemeenschap, is rock een overwegend blanke zaak geworden. De weinige zwarte artiesten die mochten opdraven in de Tijdloze, zijn overigens volledig gerecupereerd door een blanke scène, zoals Michael Jackson (letterlijk), Prince of Freddy Mercury van Queen, waarvan veel mensen allicht niet eens weten dat hij oorspronkelijk uit Afrika kwam.
Geen quota
Voor wie al met de ogen zou zitten rollen: ik vind niet dat een lijst die samengesteld wordt door een publieksstemming, plots quota moet opgelegd krijgen voor genres, gender of etnieën om te voldoen aan een politiek correct idee. Wat wel loont, is dat het publiek dat over zo'n Tijdloze debatteert en veel bezig is met muziek, er even bij stilstaat welke mentaliteit hun keuzes reflecteert.
Die mentaliteit spookt overigens ook door de debiele broertjes van de Tijdloze, the Greatest Switch en de Zwaarste Lijst, waar de eerder vermelde 'subcultuurpuristen' meer hun ei kwijt kunnen. Maar die twee lijsten kunnen niet tippen aan het patina en de eerbiedwaardigheid die de Tijdloze vergezellen. Tijdloos worden nummers door ze bij herhaling als dusdanig te promoten en in het publieke geheugen te etsen.
Voor wie al met de ogen zou zitten rollen: ik vind niet dat een lijst die samengesteld wordt door een publieksstemming, plots quota moet opgelegd krijgen voor genres, gender of etnieën om te voldoen aan een politiek correct idee. Wat wel loont, is dat het publiek dat over zo'n Tijdloze debatteert en veel bezig is met muziek, er even bij stilstaat welke mentaliteit hun keuzes reflecteert.
Die mentaliteit spookt overigens ook door de debiele broertjes van de Tijdloze, the Greatest Switch en de Zwaarste Lijst, waar de eerder vermelde 'subcultuurpuristen' meer hun ei kwijt kunnen. Maar die twee lijsten kunnen niet tippen aan het patina en de eerbiedwaardigheid die de Tijdloze vergezellen. Tijdloos worden nummers door ze bij herhaling als dusdanig te promoten en in het publieke geheugen te etsen.
De gevarendriehoek
Het helpt bovendien niet dat Studio Brussel, poptimistische vooruitgang ten spijt, deel is van wat ik de Humo-StuBru-Woestijnvis-driehoek zou noemen, voornamelijk jongensclubjes waar meisjes welkom zijn zolang ze meestappen in verouderde opvattingen rond gender ("meisjes zijn zò en jongens zijn zò") en zich het ongetwijfeld ironische en ludieke seksisme maar laten welgevallen. Het zelfbeeld van ruimdenkendheid in deze driehoek verhindert juist het inzicht dat het met die ruimdenkendheid nog helemaal niet zo vooruitstrevend gesteld is - en dat ze op sommige vlakken pijnlijk langs rechts ingehaald worden door een aantal nieuwe media.
Studio Brussel is nog altijd een te koesteren idee in het landschap van de publieke radio-omroepen in heel Europa. Een zender die mensen wil bedienen die wat buiten de mainstream vallen en graag de vinger aan de pols houdt, is een godsgeschenk, zelfs in tijden van overal internet. Precies daarom dat het zo machtig zou zijn als een lijst als de Tijdloze beter het nieuwe poptimisme zou reflecteren, in plaats van het Adelaarsnest te blijven van de rockisten. Stemmen we volgend jaar allemaal op diversere klassiekers?
Geen opmerkingen:
Een reactie posten