De pandemie van de desinformatie in Vlaanderen: Perv3rso.tv

Het is een flauwe woordgrap, ik geef het toe. Op 15 januari lanceerde Michael Verstraeten, de Vlaamse evenknie van de beruchte Nederlandse corona-ontkenner en anti-vaxxer Willem Engel en peetvader van de Vlaamse versie van 'Viruswaanzin', zijn project V3rso.tv. Voor €6 per maand kunnen kijkers zich abonneren op een streamingdienst die zogezegd alternatieve standpunten verkondigt rond de coronapandemie en het beleid daaromtrent.

Het is mogelijk dat dit initiatief direct zal doodbloeden en dat wie deze tekst herleest in 2025 al een eind terug moet gaan in zijn of haar geheugen om zich te herinneren wat dit ook alweer was, maar hoe dan ook is V3rso.tv een mijlpaal - of dieptepunt, zo je wil - in de geschiedenis van de Vlaamse media. Waarom? Omdat het de eerste echte poging is in Vlaanderen om een multimedia-echokamer te installeren die enkel gebaseerd is op desinformatie. In vergelijking daarmee is een nieuwssite als Doorbraak een hoogstaand journalistiek medium.

Verstraeten en zijn bondgenoten argumenteren dat de conventionele media te slaafs de officiële communicatie van de regeringen, de GEMS en de wetenschappers volgen, en wellicht zullen alleen al daarom veel mensen V3rso.tv het voordeel van de twijfel willen geven. Maar dat is een beetje als argumenteren dat elke dag bij McDonald's gaan eten ongezond is terwijl je je klanten letterlijk stront serveert.

V3rso.tv is van meet af aan geworteld in desinformatie, complottheorieën en een sterk anti-wetenschappelijk discours. Dit doet het ook verschillen van andere onafhankelijke media-initiatieven in Vlaanderen zoals Apache. Apache werd opgericht door journalisten en brengt journalistiek die gebaseerd is op onderzoek en feiten. Voor de volledigheid: er is ooit een tekst van mij op Apache verschenen, dus je zou kunnen zeggen dat ik daar zelf niet helemaal objectief in ben, maar het punt is hier dan ook niet van objectief te zijn. Het punt is dat de 'mission statement' van Apache is om onafhankelijke journalistiek te bedrijven door onafhankelijke journalisten, terwijl Verstraeten en co nog voor hun eerste uitzending de taal spreken van de corona-ontkenners, anti-vaxxers en extreemrechts.

Extreemrechts? Jawel, Verstraeten heeft het in één van zijn tweets over "zonder woke". Net zoals Willem Engel in Nederland met zijn yoga en new-age-adepten in Amerika die in het QAnon-wormgat vielen, mikt V3rso.tv met - in dezelfde tweet - zijn schampschot naar de farma-industrie ook op de traditioneel eerder linkse, progressieve of ruimdenkende consument én de rechtse consument. Zowel het Nederlandse Viruswaanzin als QAnon slaagden erin die new-age-consument door een trechter te duwen die hen uiteindelijk deed belanden bij extreemrechts. In de Verenigde Staten zijn dat de Trump-aanhangers en in Nederland hoofdzakelijk het Forum voor Democratie, waarvan leider Thierry Baudet openlijk dezelfde theorieën verkondigt.

Ik zeg hier niet mee dat Michael Verstraeten per se een fascist is. Maar, aangezien de complottheorie al minstens sinds de jaren '20 de basis vormt voor extreemrechtse politieke bewegingen, en als apolitieke complotdenkers het gevoel krijgen nergens meer welkom te zijn buiten bij extreemrechts, is de kans vrij groot dat die mensen door geïnfecteerd te raken met het desinformatie-virus, in een pijpleiding gaan terechtkomen die hen zal leiden tot bij extreemrechts.

Bovendien is een bijkomend element in propaganda en desinformatie niet zozeer het overtuigen, maar het doen twijfelen. Bijvoorbeeld voor de door traditionele olie- en gasindustrie gesteunde klimaatontkenning mikt voornamelijk op twijfel. Misschien kan de propaganda van V3rso.tv 5% meer mensen veranderen in rabiate corona-ontkenners, maar de 20% mensen die gaan twijfelen zijn de echte winst. Daardoor ontstaat er een sfeer waarin ook de conventionele media zich verplicht zullen gaan voelen die mensen een stem te geven, hoe zeer die stem ook gebaseerd is op pure fantasie, onnozele complottheorieën en een vaag amalgaam aan individuele frustraties.

Het is een beproefd recept. Hoewel in de Verenigde Staten Fox News zeker veel tegenstand opriep en oproept en zenders als MSNBC daardoor juist verhardden in meer linkse retoriek (de zogenaamde 'polarisatie', opnieuw eigenlijk een valse tegenstelling, want er is maar één kant die almaar extremer wordt en almaar meer losgezongen van de realiteit), begonnen veel andere mediahuizen een enerzijds-anderzijds-discours te hanteren, dat mettertijd resulteerde in ronduit potsierlijke 'debatten'. Een vergelijkbaar resultaat zou zijn dat als de faculteit geologie van je lokale universiteit zich verplicht zou voelen in discussiepanels ook mensen op te nemen die geloven dat de Aarde plat is of nog maar 6.000 jaar bestaat, of dat Pride Parades ook homohaters moeten laten meedoen met hun eigen party truck.

"Maar het is hen gewoon om geldgewin te doen!" Zeker, ook - opnieuw - in Amerika is geld slaan uit naïeve reactionairen big business, met o.a. pillensupplementen, conserven, boeken, evenementen en crowdfunding die de extreemrechtse mediamachine aldaar mee een miljoenenbusiness hebben gemaakt en een aantrekkelijk doelwit voor cynische ondernemers die helemaal niet geloven in de waanzin die ze zelf verkondigen. Maar zelfs als steuners en makers bij V3rso.tv eigenlijk gewoon op geld uit zijn, speelt dat geen rol. De pandemie van de desinformatie rolt gewoon verder, met als eindwinnaar extreemrechts, die het coronavirus heeft leren misbruiken om samenlevingen te destabiliseren, en als grote verliezer enerzijds de democratie, en anderzijds talloze families, vriendengroepen en collega's die we steeds heviger en steeds sneller zien afglijden in paranoia, complotdenken en extremisme.