Bitter op Twitter

Zoals elk sociaal netwerk is Twitter controversieel, maar niet zoals elk sociaal netwerk is de invloed van Twitter op de traditionele media veel groter in verhouding tot zijn gebruikersaantallen, puur omdat de gevestigde media én politici beide nichepublieken zijn die het sociale netwerk omarmd hebben.

Ik heb zelf al 10 jaar een account maar ik pas echt actief geworden rond 2014. Voordien was het voor mij een doorgeefluik voor mijn teksten waar ik geen moeite voor moest doen (posten gebeurde automatisch vanuit Facebook), maar dat jaar steeg mijn aantal volgers op Twitter voor het eerst boven het aantal op Facebook, en de volgers op Twitter waren daarbij nog eens mensen die ik veelal niet kende.

Vandaag heeft mijn Facebook-pagina ongeveer 75% minder volgers dan mijn Twitter-account. Ik heb er dan ook het één en ander aan te danken. Twitter is niet per se dat brandend circus vol maniakken, egotrippers en fascisten waar sommige mensen het soms voor verslijten.

En toch

En toch. Elke observatie hier is anekdotisch dus laat het strooizout maar al aanrukken, maar de voorbije twee jaar heb ik toch zo'n twee dozijn prominente Vlaamse of Nederlandse posters zien verdwijnen, ofwel met stille trom, ofwel op voorhand aangekondigd.

De laatste maanden heb ik zelf ook gemerkt dat mijn ergernis met het medium hand over hand toeneemt. Om te zien of ik met mijn ergernissen alleen stond, ging ten rade bij m'n volgers op Twitter (want waar anders!). Inderdaad zijn er dingen die mij storen die ook anderen storen en die vielen min of meer in de categorieën waar ik ze verwacht had. Aan de andere kant ben ik ook ergernissen te weten gekomen waarvan ik niet wist dat die bestonden, simpelweg omdat mijn ervaring op het medium bijvoorbeeld niet ingebouwd komt met een dosis virulent seksisme.

Het volgende stukje mag je overslaan als je direct door wil gaan naar de ergernissen met andere gebruikers en suggesties over wat we beter kunnen doen.

Ergernissen met het platform zelf

Eerst en vooral moet ik het hebben over de beperkingen van het platform zelf. Twitter lijdt aan een gelijkaardige kwaal als Facebook, namelijk dat het halsstarrig weigert om features toe te voegen waar gebruikers om vragen en zich vooral lijkt toe te spitsen op features waarmee het geld kan verdienen of waarvan het dénkt dat mensen die willen. De enige reden dat veel gebruikers nergens anders heen gaan is omdat er voorlopig geen beter alternatief bestaat.

Volgsuggesties zitten er vaak compleet naast

Mensen beslissen zelf graag wie ze volgen en hebben geen nood aan extra suggesties boven een bepaald aantal mensen of accounts die ze al volgen. Dit zou een opt-infunctie moeten zijn, geen standaard feature. Bovendien zijn sommige suggesties volledig misplaatst en ergerlijk. Het is niet omdat een controversieel persoon veel interageert met mensen die je volgt, dat jij daarom mee wil gezogen worden in die controverses.

Je ziet dikwijls dezelfde 30 mensen circuleren

Ik volg een dikke 500 accounts. Niet elk daarvan is even actief. Toch kan ik me niet van de indruk ontdoen dat ik telkens dezelfde 30 mensen voorgeschoteld krijg en ik weet niet eens waarom. Is het omdat die allemaal met elkaar interageren en toevallig in mijn 'netwerk' zitten? In elk geval, dit is niet noodzakelijk hoe online sociale groepen moeten of zouden werken en versterkt enkel maar een burcht- en bubbelmentaliteit. Of, in mijn geval, ergernis met een overdosis Piet, Pier en Pol.

Je tijdlijn loopt volgens een algoritme, niet tijd

Ja, je kan manueel instellen dat je de meest recente tweets ziet. Maar je moet dat telkens opnieuw doen, het is geen standaardfunctie. Daardoor kan het dat, als je vaak incheckt, urenlang dezelfde tweets van dezelfde mensen bovenaan blijven staan, net als op Facebook, waar het ook al geen populaire functie is.

Voor sommige ergernissen met het platform zelf bestaan er oplossingen. Dit laat je toe om al een pak van de hierboven vermelde issues te vermijden.

Jammer dat dit geen standaardfunctionaliteit is.

Ergernissen met andere gebruikers

De negeer- en mutefuncties zijn uitgevonden door God zelf. Zelfs Onze Lieve Heer zou ze gebruikt hebben als hij constant online zou gepingd worden door farizeeërs van allerlei slag. Je bent écht niet verplicht om digitaal telkens op die gezwollen-slappe smoel van Donald Trump te kijken, of de zoveelste racistische vuilspuiterij van een Vlaams Belanger te lezen.

En ja, soms jeukt het. Soms is het zo verleidelijk om erop te reageren en ik heb het ook al dikwijls gedaan. Je kan ook argumenteren dat het een digitale burgerplicht is om desinformatie en haat tegen te gaan, maar is dat de heuvel waarop je wil sterven? Elke seconde die je verspilt aan een vruchteloze discussie aangaan met een anonieme engerd is er één die je niet hebt besteed aan een constructief alternatief.

De wolf komt soms met een selfiestick

Sommige zeer menselijke ergernissen komen domweg voort uit al even menselijke gebreken die het internet enkel uitvergroot. Hieronder volgt vrijblijvend advies over mensen die je gerust mag ontvolgen, negeren of muten:

• Mensen die nooit in dialoog gaan. Die gebruiken hun sociale media enkel als een reclamebord, en daar zie je er al genoeg van op straat, op internet en op tv. Het is al erg genoeg dat sommige mensen zich onaantastbaar wanen, die waan doorvoeren op sociale media is net zo welkom in mijn leven als een rotte houtsplinter in mijn anus.
• Monomanen. Gebruikers die enkel maar over één ding iets te zeggen hebben en dat dan ook constant doen. Ik hou van treinen hou jij ook van treinen kijk treinen alle treintjes hier nog treinen bekijk alsjeblieft mijn treinen wat zeg je treinen ja ja treinen! Enfin, als alles wat je hebt een spoorwissel is, ziet alles er al snel als een trein uit.
• Narcisten. Ik heb lang gedacht dat “narcisme” zo’n typische boomer-beschuldiging was aan het adres van mensen met zelfvertrouwen, maar er is wel degelijk een verschil. Als elke post een selfie is of een thirst trap, heb ik niet te indruk dat die persoon veel geeft om sociale interactie maar vooral likes zit na te jagen.
• Mensen die altijd boos of negatief zijn. Woede kan een verslaving zijn en sommige mensen lijken erop uit om iets te willen vinden waar ze boos over kunnen zijn. Dit geldt dubbel voor mensen waar je het eigenlijk eens mee bent – je wil die misschien wel sympathiek vinden omwille daarvan, maar je bent er zeker niet toe verplicht.
• Banale veelposters. Het mag al eens over de soep en de patatten gaan en niet iedereen moet Foucault lezen, wat mij betreft. Maar over elk detail van je dag uitentreuren kond geven, is gewoon ordinaire vervuiling. Er is al zo veel banaliteit in de wereld, ik zit niet te wachten op nog een gestage massaproductie ervan op mijn TL.
• Citeer-reageerders. Ja, ik heb het ook al eens gedaan. Maar voor deze lui is je tweet citeren met commentaar erbij een sport van het genre “haha volgers kijk hier eens wat een debiel”. Het is behalve onfair ook intimiderend, zeker als die persoon beschikt over een hele schare volgers die gelijkgezind zijn en plots bloed geroken hebben.
• Rondjesrukkers. Mensen die alleen maar met telkens dezelfde mensen omgaan. Je zal er weinig van leren behalve dat kliekjes ook online bestaan en je voelt je dan toch enkel maar uitgesloten (al is de kans, pak ‘m vast, niet uitgesloten dat het je eigen schuld is omdat je tweets stinken naar de piemelkaas van Jean-Marie Dedecker).
• Concern trolls en neggers. Onder het voorwendsel je te steunen of enkel “constructieve kritiek” te willen geven of “vragen stellen” is het al vrij snel duidelijk dat deze figuren er enkel op uit zijn ergens iemand een hakje te zetten of om zand in de machine te gooien. Verspil je tijd niet met dergelijke beunhazen. Gerelateerd: beledigingen verpakt als compliment.
• De etiquettepolitie. Beleefdheid is wenselijk in deze tijden en het is een schone deugd. Maar als er gemiept wordt over de vorm om het niet over de inhoud te moeten hebben, dan zit je met een smeerpijp of een gluipkop die zichzelf gewoon graag verheven voelt boven de massa op basis van “netjes zijn” en dies meer. Ook bekend als ‘smarm’.

Ben ik nog categorieën vergeten? Vast. Zijn sommige mensen meerdere negatieve profielen in één persoon. Helaas, ja. Ik kan alleszins zeggen dat ik me beter ben beginnen voelen in mijn sociale media-fuikjes door iets rigoureuzer te gaan selecteren in wie ik tijd en aandacht wil geven.

Batavus Droogstoppel in Vlaanderen

Batavus Droogstoppel, wiens achternaam later een naamwoord werd voor een ellendige saaierd, was een personage in 'Max Havelaar' van de Nederlandse schrijver Multatuli. Droogstoppel was een karikatuur van de Nederlandse kleinburger die enkel geïnteresseerd was in geld en orde. In 2019 zou Multatuli hem niet bijeen moeten fantaseren hebben. Hij kon gewoon een soort vreugdeloze Vitruviaanse man maken als doorsnede van de gemiddelde Vlaams-nationalist.

Sommige progressieve scherpslijpers gebruiken graag de term “domrechts”. Toch geloof ik niet dat de gemiddelde rechtse medemens per se dommer is dan de rest, wel dat er zich in hun middens veel lui schuilhouden voor wie verfijning een scheldwoord is en platvloersheid een geuzeneigenschap. Vaak ook mannen met een groot ego en een mening over alles, ook al zijn ze in niets expert ter zake. En wie neemt het hen kwalijk? Onze politieke cenakels, politieke praatprogramma’s en krantenkolommen lopen ervan vol, van die allesweters.

Overigens is de ware domheid niet het gebrek aan kennis, maar gebrek aan inzicht in welke kennis er ontbreekt. Een slagersknecht die eerlijk zegt dat hij niet goed weet wat te denken van de milieuproblematiek, daar kan je iets mee. Een gepensioneerde gouvernante die stellig weet dat “het allemaal aan de migranten” ligt en geen tegenspraak duldt, dat is een probleem. Die stugge, zure onverzettelijkheid loont vroeg of laat. Ook Max Havelaars geestelijke vader, Multatuli, stierf berooid en eenzaam, terwijl de spirituele nazaten van Droogstoppel minister-presidenten leveren in Vlaanderen en Nederland.

Nationalisten kunnen soms boos worden over de karikatuur die van hen gemaakt wordt, alsof ze enkel zouden staan voor Vlaamse appeltaart en FC De Kampioenen, maar ze zijn intussen zelf voorbij hun eigen karikatuur geschoten. Een zelfzekere Vlaming wil per definitie niets te maken hebben met boertigheid van Liesbeth Homans of Zuhal “ballekes in tomatensaus” Demir. Overigens is voor veel van die nationalisten de Vlaamse vlag enkel maar een cape waaronder ze hun kracht van vernedering schuilhouden.

Tijdens de verkiezingscampagne van 2019 vroeg men Vlaams Belang-voorzitter Tom Van Grieken de voor de hand liggende vraag: “wie is dat nu, de Vlaming?” Van Grieken antwoordde gevat dat hij daar niet over ging beslissen en dat iedereen die zich verbonden voelt met en in Vlaanderen en onze manier van leven, zich Vlaming kan voelen. Als hij dat echt meende, had hij misschien beter eens wat meer intern onderzoek gedaan naar de Blut-und-Boden-figuren en neo-nazi’s à la Dries Van Langenhove die zo dicht bij hem stonden.

Maar wie is die zo geroemde "Vlaming" waar Vlaams Belangers en veel N-VA'ers zo de mond vol over hebben? Alleszins is die Vlaming geen vakbondsmilitant, geen artiest, geen moslim (tenzij één die zich heel gedeisd houdt en constant kritiek geeft op de islam), geen journalist, geen academicus, geen wetenschapper, geen werkloze, geen vluchteling, geen milieuactivist, geen lid van een NGO, geen arme, geen VRT-medewerker, geen rechter, geen Gentenaar en geen Brusselaar, en de lijst gaat zo maar door. Ben je één van die dingen? Pech, dan moet je maar kunnen bewijzen dat je toch bij de goeie hoort.

Faut le faire, eigenlijk: de verkiezingen verliezen en een nieuwe Vlaamse regering vormen die nog radicaler en brutaler doorgaat met een afrekeningsbeleid met al van wie ze vermoedt dat die haar onwelvallig is. Intussen heeft het Vlaams Belang-N-VA-rechts-industrieel complex de stapels leugens, hoaxes, platvloerse toogpraat en wanbeleid al zo hoog opgetast dat de waarheid zelf ook onwelvallig geworden is. Brave Hendriken die blijven hameren op “verbinding” en tegen “polarisatie” zijn, voeden enkel dat vuur. Hard rechts wil niet luisteren, niet verbinden en blijft het politieke spectrum onvermoeibaar naar extreemrechts toe duwen, tot je in een situatie zit waar de centristische positie er één wordt van Walter “ontvolking” De Donder.

Zes slinkse tips voor wanneer het link wordt voor linkse medemensen

Het open riool van rechts is de laatste maanden weer een beetje breder geworden en de walmen die er uit opstijgen zijn onwelriekender dan ooit. Links, en zeker linkse Vlamingen, lijken vaak de wanhoop nabij, zo ze al geen last hebben gekregen van een acute identiteitscrisis. Iedereen gaat er op verschillende manieren mee om, en ik heb dan misschien niet de waarheid in pacht, er zijn een aantal dingen die volgens mij kunnen helpen.

1. Ga niet in debat met fascisten en hun wegbereiders

Dit kan niet genoeg herhaald worden: (online) extreemrechts is niét geïnteresseerd in een debat of een uitwisseling van standpunten of ideeën, omdat al hun standpunten gebaseerd zijn op een amalgaam van kletskoek, samenzweringstheorieën en veralgemeningen zo breed dat je er een vijfvaksbaan kan door aanleggen en nog ruimte zal hebben voor een mooi recreatiedomein.

Deze zeer zwakke basis in feiten zorgt ervoor dat de emotie het belangrijkste is, die alle redelijkheid moet omver blazen. Wie brult over "cultuurmarxisme" of aan de lopende band hoaxes verspreidt is enkel geïnteresseerd in propagandistische vuilspuiterij. Blokkeer en negeer deze mensen met gulle hand. Het is niet jouw taak om die terug te leiden naar de rede. Dit zijn immers volwassen mensen die zelf hebben gekozen om stront te eten.

2. Beleefdheid heeft grenzen

Of, een andere variant op "is het ok om nazi's te slaan"? Direct zelf in de aanval gaan is natuurlijk precies wat neo-nazi's willen. Telkens als er ergens een salafist zich in het Westen opblaast, komt er een nazi klaar in zijn tighty whiteys. Maar er bestaat ook zoiets als legitieme zelfverdediging tegen verbaal, psychisch, online en fysiek geweld. Geen traan zou dit gelaat getooid hebben als één van de pisgooiers op Pukkelpop jl. zelf met z'n hoofd in een Dixi-wc was gestopt.

Een boze, bange oude man nabrullen is misschien wat flauw en zielig. Maar verkozen politici of mensen met macht die hun positie misbruiken om racisme te versterken (en nog wel op kosten van de maatschappij): geen genade. Dries is een neonazi met het IQ van een frietketel, Homans is vleesgeworden boertige toogpraat, De Wever is een hysterische lafaard.

3. Als je dan toch de kaart trekt van de spot, wees een beetje creatief

Infantiele bijnamen verzinnen voor BV's en politici kan iedereen. En meeste van die bijnamen zijn van een ontzagwekkend laag niveau, ook als ze vanuit links komen. Sommige mensen gooien op die manier hun ruiten in nog voor er iets gebeurd is. Je moet kunnen code-switchen en niet iedereen is creatief genoeg om lollige dingen te verzinnen. Dus rot op met je Theopampus.

Nog vervelender zijn beledigingen of bijnamen die (exclusief) inzetten op gender of origine. Dan ben je niet veel beter dan de hijgerige honden die vooral vrouwen uitschelden of het gemunt hebben op mensen met een kleurtje.

4. Op de verkeerde tegenstander focussen levert niets op

Niet elke persoon die zich niet direct bekent tot, ik zeg maar wat, vakbonden of feminisme, is daarom per se een cryptofascist. Met gedurige zwetsers die instinctief een inhoudsloos midden opzoeken heb ik ook niets, maar het loont om mensen het voordeel van de twijfel te gunnen. Van een modicum aan begrip en goede wil is er nog niemand doodgegaan.

Ik ben er van overtuigd dat een overweldigende meerderheid van de bevolking nog altijd oren heeft naar redelijke argumenten en zich niet direct laat opjutten door leugens. Ten andere sijpelt de extreemrechtse drek al 25 jaar naar binnen door alle kieren van de maatschappij, en dat laat zelfs bij goedmenende mensen zijn sporen na.

5. Maak eens een wandelingetje, doe iets leuks

De hele tijd boos zijn is slecht voor je hart, je bloeddruk en je maag. Het is ok om af en toe alles de rug toe te keren (als je die luxe hebt). Jezelf een burnout schreeuwen tegen wat soms lijkt op een tsunami aan gore haat helpt niemand, en in het minste jezelf niet.

Het is niet egoïstisch om af en toe eens alles uit te zetten, een cocktail te drinken of om eens in het park te zitten met een boek dat je enkel leest voor je ontspanning. Je bent ook maar een mens en geen twitterbot.

6. Kies je gevechten in het echte leven

Ik zou ze geen eten willen geven, al die geharde, dappere commando's van het 28ste Toetsenbordbataljon. Maar soms kan het veel meer lonen van in het echt het gesprek aan te gaan (niet: zitten roepen tegen iemand), niet om treiterig te scoren op de kap van eventuele simpele zielen die denken dat ze straks onderdak moeten bieden aan 50 hitsige vluchteling-verkrachter duojobbers. Tegenover iemand van vlees en bloed blijkt de eens zo taaie haatkorst toch soms poreuzer dan gedacht.

Daarbij is het dan ook belangrijk om consistent te blijven en de feiten te kennen. Ook: tenzij iemand echt door het dak begint te gaan, helpt het om beleefd te blijven (als je je innerlijke comedian wil loslaten, zorg je er wel maar beter voor dat je grappig bent). Misschien dat je je gesprekspartner niet zal overtuigen, maar wel andere mensen die meeluisteren.

Met je “zesjescultuur”

Het onderwijs in Vlaanderen boert achteruit. Lang was deze stelling het domein van mopperkonten en cultuurpessimisten die in elke nieuwe trend een ruiter van de apocalyps menen te herkennen, maar de laatste jaren kan je niet meer om de bewijzen heen. Vooral de talenkennis deemstert zienderogen weg. Iedereen lijkt direct de schuldige gevonden te hebben: het is de politiek, het zijn gedemotiveerde en minder competente leerkrachten, het is de instroom van jongeren met een migratie-achtergrond of het is de zogenaamde “zesjescultuur”.

Het is bepaald ironisch dat Wouter Duyck, de bedenker of toch alleszins de vurige bepleiter van dit fenomeen als een groot probleem, in zijn interviews en opinies zelf dikwijls de diepgang tentoonspreidt van een potje borrelnootjes. Die man is ook nog niet gestorven aan een originele gedachte. Jongeren belasteren is een populaire bezigheid van oudere witte mannen, terwijl, als jongeren iets mispeuteren, moet dat toch ten dele op het conto van de mensen te schrijven zijn die hen opgevoed hebben? 

En hier is een ander idee in verband met die “zesjescultuur”: misschien zijn veel jongeren inderdaad niet gemotiveerd om academisch uit te blinken als ze zien dat we in een wereld leven waar competentie en hard werk vaak niet naar waarde geschat worden. Dat begint bij de hoogste niveaus van de macht in dit land, waar manifeste incompetentie en corruptie niet afgestraft worden en het misprijzen voor al wie zich daartegen wil verzetten zo tastbaar is als de klamme handjes van Pol Vandendriessche op een zwoele voorzomerdag.

De grootste voorspellende factor om te weten of je later rijk zal zijn, is of je ouders dat ook waren. Waarom zou je nog willen excelleren als je weer één of andere nitwit ziet geparachuteerd worden in een mooie bullshitfunctie met een riant loon puur omdat één van zijn of haar ouders de firma bezit? En waarom zou je als student je best willen doen voor talen, die in de door STEM-richtingen geobsedeerde politiek en maatschappij beschouwd worden als een vuilnisbakrichting voor wie niet het talent heeft voor wiskunde en wetenschappen? Dat een zwakkere prestatie in talen later ook slechtere leraars oplevert, lijkt me dan ook evident.

Overigens is Vlaanderen daarmee hard bezig zijn competitief kennisvoordeel aan het kapotmaken. Wiskunde is overal hetzelfde: een ingenieur uit Roemenië kan grosso modo dezelfde dingen als een ingenieur uit België. Taal- en cultuurkennis daarentegen komt door onderdompeling in het andere, iets waar de Vlaming historisch erg sterk in was en waar Vlaanderen geografisch heel gunstig voor gelegen was, op het kruispunt tussen wereldrijken. Dat maakte ons gegeerde diplomaten, onderhandelaars en internationale managers. Echte innovatie vloeit ten dele voort uit creativiteit, en creativiteit stimuleer je door leerlingen andere perspectieven, levenswijzen en kennistradities bij te brengen.

En welke idealist wil nog leraar worden? Je moet jaren worstelen en ploeteren om een vaste school te vinden en in deze van neoliberale “klant is keizer”-doordesemde maatschappij krijg je af te rekenen met boze ouders, een pak eigen administratie (want besparingen zijn de moderne bloedzuigerbehandelingen, waarbij een averechts effect betekent dat je nog meer bloedzuigers moet gebruiken) en een reflectie van een superdiverse maatschappij waar Vlaanderen ook al geen goede antwoorden op weet te geven. Weinig beroepsklassen zijn overigens ook zo vaak het mikpunt van onterechte afgunst.

Misschien dat onze neuzelende witte mannen zelf maar eens het goede voorbeeld moeten geven. Maar daarvoor missen ze vooralsnog kans na kans na kans. Integendeel, ik kan me voorstellen dat na elke verbale lading diarree die de Franckens van deze wereld weer eens in het rond sproeien als een aalton op een akker, er weer ergens een jongere denkt “fuck dees, als zo’n pipo ongestraft de hele dag de lul mag uithangen en er een potje van kan maken, wat zit ik hier mijn kloten af te draaien?”.

De piano stemmen

Wie ooit al, al was het cursorisch, één van mijn ernstigere teksten heeft gelezen of met mij een gesprek heeft gevoerd over serieuze onderwerpen, die weet dat mijn hart al geruime tijd links klopt. Dat wil daarom niet zeggen dat ik politieke ideeën van overal op het spectrum niet op hun eigen merites kan beoordelen of dat ik het altijd per se oneens ben met rechtse politici. Anders verval je in een soort supporterstribalisme waar niemand beter van wordt.

Maar goed. Ik denk niet dat ik ooit al zo veel mensen in mijn omgeving hardop heb horen twijfelen over hoe ze zullen stemmen in de verkiezingen van 26 mei. Ik ben niet van plan stemadvies te geven, meer een overzicht.

Povere ideeën, pover beleid
 
Wat me vooral opvalt in de partijen en formatie die naar de gunst van de kiezer dingen, zowel in Belgiê als daarbuiten, is hoe armoedig veel ideeën zijn, als er al ideeën zijn en die niet vervangen zijn door branding of cultussen rond persoonlijkheden. In veel Europese landen lijkt gewoon wat aangemodderd te worden. Kleurloze technocraten met variërende graden van neoliberale agenda's hebben de laatste jaren vooral de allerrijksten bediend onder het mom van goed rentmeesterschap of offers vragen van de bevolking. Intussen nemen de erven van roofbaron Albert Frère een frisse duik in hun Dagobert Duck-achtige fortuinen.

Natuurlijk is als politicus zeggen dat je een neoliberaal bent en gelooft in de rijken rijker maken (of dat dat uiteindelijk iedereen ten goed zal komen via het magisch denken van de reagonomics), electorale zelfmoord. Dus dan móet je het wel over iets anders hebben. Platitudes als het kan, leugens als het moet.

En politici die getuigen van enige beginselvastheid worden ofwel genadeloos onder de mat geschoffeld (Yanis Varoufakis), in de geld-gezinde media verrot getrapt voor de kleinste uitschuiver (Jeremy Corbyn) of afgeschilderd als inluider van een soort immigrapocalyps (Angela Merkel).

De kracht van bullshit

Liegen om een bittere pil of een slecht idee te verhullen is niet nieuw. Wat nieuw is, is de schaal van de leugens - of beter, de bullshit - qua volume, snelheid en intensiteit. Naast Big Data zou je gerust kunnen spreken over Big Lie.

Die leugens zijn geen exclusief domein van neoliberalen en racisten, maar ze zijn enkel bij hen een essentieel onderdeel van het partijplatform. Ten dienste van desinformatie is vooral bij extreemrechts alles geoorloofd en moet alles eraan geloven dat niet oplijnt met de rigide, van hogerhand ingegeven visie van de mystieke markt / de superieure witte cultuur.

Meer zelfs, verzet tegen die visie wordt gekarakteriseerd als (lands)verraad. Alleen door direct naar extremen te gaan en heel hevige emoties in te roepen kan de leugen beschermd worden (wat ik overigens ook beschrijf in mijn boek 'De Nieuwe Staat' onder de 'Homo hystericus').

Point in case: de N-VA heeft geen enkel wervend project. De weinige nationalisten die nog dromen van een onafhankelijk Vlaanderen zijn een marginale minderheid. Voor de rest is het een amorele bende vol klaplopers, carrièristen, domkoppen, brulboeien, azijnpissers en vreemdelingenhaters. Dat zijn vulgaire woorden die horen bij een vulgaire, platte partij waar beleefdheid enkel iets is waar hun opposanten zich horen aan te houden.

Grossieren in leugens

Ik heb het altijd merkwaardig gevonden dat de politici die het vaakst en het boudst liegen net zo populair zijn bij antipolitieke booslui die roepen dat "alle politici leugenaars" zijn. Ik ga hier geen opsomming geven van al de flagrante leugens en de kontendraaierij die de aanhangers van (vooral) extreemrechts in dit land slikken als zoete koek. Wie niet wil inzien dat die bewuste politici eerste klas leugenaars zijn, die is ziende blind. Zorgwekkender zijn de resultaten van die leugens. Eens die een onderdeel beginnen uitmaken van het publieke debat, wordt het moeilijker om die van de hand te wijzen, ook al wordt ten overvloede bewijs geleverd.

Bovendien is het niet nodig dat een meerderheid van de mensen leugens gelooft (of ze uitbuit). Een substantiële minderheid is genoeg. Het Vlaams Belang haalde op zijn hoogtepunt gemiddeld een kwart van de Vlaamse stemmen en trok het hele politieke centrum naar rechts. Find and replace voor zowat alle westerse democratieën.

En natuurlijk treffen de media mee schuld. Krantenkoppen zetten "racist" bijna altijd tussen aanhalingstekens, clicks op HLN.be zijn groter (en maken vast meer muizen kapot) als ze komen van woestelingen die bijna klaarkomen bij de gedachte aan gaskamers vol moslims. Een jongere generatie journalisten herkent het Vlaams Belang (en nu de N-VA) nauwelijks als extreme partijen omdat de vorige het extreme mee normaal heeft helpen maken.

Het fantoom van de socio-economische heilzaamheid

Nog even dit. Soms haalt men aan dat mensen hun toevlucht zoeken tot extreemrechts door socio-economische desillusie, antipolitieke gevoelens en zo verder, niet door racisme. Dat verpaupering en een gevoel van uitsluiting in een wereld waar hoger opgeleiden vrolijk citytrippen en aan 'multiculti' doen en zij in vuile wijken achterblijven waar jonge Marokkanen met even weinig perspectieven rondhangen.

Ik zou graag geloven dat het zo simpel was. Soms kan ik ook wel eens schamper denken dat vrienden van mij uit de hogere middenklasse makkelijk praten hebben over de zegeningen van de geglobaliseerde wereld terwijl zo veel mensen daar niet in mee kunnen en ploeteren om op het einde van de maand de rekeningen te betalen.

Maar het probleem is dat ik nooit bewijs heb gezien voor die socio-economische theorie. Ook niet op links, dat graag gelooft dat globale welvaart voor iedereen de aantrekkingskracht van extreemrechts zal doen verschrompelen.

De waarheid is dat extreemrechts steun vindt bij alle lagen van de bevolking. Rijke fascisten zíjn simpelweg deel van de geglobaliseerde elite, en een arme racist heb ik nog nooit horen zeggen dat-ie op het Vlaams Belang stemt omdat hij niet op Erasmus is kunnen gaan naar Nantes of Bologna.

De terugkeer van Franz von Papen
 

Enkele jaren geleden maakte ik me zorgen over een mogelijk keerpunt in onze politieke en sociale orde dat we op het moment zelf niet zouden herkennen maar pas met terugwerkende kracht later zou gelden als onze brand van de Rijksdag of onze moordaanslag op Franz Ferdinand. Nu maak ik me meer zorgen over hoe ik in alles een stilzwijgende meerderheid volmaakt in staat zie zo'n punt niet te wìllen zien.

Er zijn nog sociale schokken - de recente overwinning van reactionaire krachten in de Amerikaanse staat Alabama om zelfs in gevallen van verkrachting en incest abortus een misdrijf te maken, of de misogyne "vrouwen aan de haard"-boodschap van Neerlands Meest Dietsche - maar als die wegebben wordt de volgende uitspraak of daad aan de vorige schok afgemeten en blijkt dat dan allemaal zo erg niet meer.

Als een Bart De Wever al geen softe fascist is, is hij alleszins een Franz von Papen, wiens haat voor links een aantal machten groter was dan zijn minachting voor de nazi's.

Mijn advies: blijf waakzaam. Kom in verzet tegen de leugen. De allerergste faciliteerders van een onvrije maatschappij zijn niet de would-be dictators en hun trouwste aanhangers, maar de massa die laat betijen, samen met de gemakzuchtige profeten van het slappe midden.

Diabolisch

De laatste maanden vloeien de zinnen maar met mondjesmaat uit mijn pen. Althans wat het echte creatieve schrijven betreft, niet het broodschrijven. Niet getreurd, want het is niet alsof de wereld ademloos zit te wachten op de nieuwste tekstdrol die ik tevoorschijn zou toveren.

De meeste dingen die ik tot hier toe had willen zeggen, heb ik overigens ook al gezegd, en dat maakt vandaag des te tragischer. Ik stuitte toevallig op een column die ik ooit schreef voor De Wereld Morgen, waarin ik zei dat onze maatschappij verkrachters het te gemakkelijk maakte. Dat was 6 jaar geleden en elke letter ervan is nog altijd waar. Van dat soort inzichten op lange termijn wil je eigenlijk geen auteur zijn.

Er is een vrouw vermoord door een man die eigenlijk achter tralies had moeten zitten. Uitleggen dat hij vrij was omdat hij geen vluchtrisico vormde terwijl zijn beroepsprocedure liep en dat op de twee jaar tussen zijn (tweede!) veroordeling voor zware zedenfeiten gerechtelijke dossiers voorrang kregen die nog dringender waren, dat doet me denken aan die cartoon van twee Azteken die onderaan een tempel staan waar helemaal bovenaan een bebloede hogepriester wacht op het volgende hart om ritueel uit te snijden. Zegt de ene Azteek tegen de andere, die duidelijk niet happig is om te sterven om de zonnegod te eren: “het is geen perfect systeem, ik weet het, maar het is wat we hebben.”

Noch een juridisch of politiek steekhoudende uitleg noch een knieval door hoge koppen die rollen kunnen een dood persoon terugbrengen. 

Het lichtpuntje dat ik zie komt voornamelijk van jongere mensen, die het net zoals met het aanhoudende kontgedraai en uitvluchtengedrag van de machthebbers rond het klimaat niet langer pikken dat een ‘beroepsrisico’ van het vrouw-zijn blijkbaar moet zijn dat je zomaar kan vermoord worden. Of dat ze zich niet langer willen plooien naar de tips van allerlei betweters (m/v) die liever de verantwoordelijkheid voor seksuele misdrijven in de schoenen schuiven van de slachtoffers – het boerka-denken, met andere woorden.

Eveneens positief is dat steeds meer mensen inzien dat er een tramlijn loopt tussen pakweg straatseksisme en lustmoord. De meeste daders stappen misschien altijd aan de eerste halte al af, maar het is zaak dat die tramlijn helemaal niet zou mogen bestaan. 

Of, als je dan toch per se fatalistisch wil zijn en diep vanbinnen gelooft dat de mens een rot wezen is, zou je toch op z’n minst moeten willen meewerken aan de enorme disproportionaliteit terug te dringen van vrouwen en meisjes als slachtoffers versus mannen als daders. Misschien begint dat met correcte, tijdige en verantwoorde strafmaten, maar ook dat is maar de eerste halte – die tramlijn, die maar één element is van een potentieel betere maatschappij, eindigt bij het ontbreken van de voedingsbodem voor allerlei duistere psychosociale machtsimpulsen.

Ja, dat is een titanenwerk. Maar dat was het uitbannen van slavernij en lijfeigenschap ooit ook.

Zinloos pessimisme dat het allemaal wel zijn tijd zal duren en dat we gewoon kunnen blijven toekijken (of erger nog, achterhoedegevechten leveren die liever de stop terug de fles op draaien) is even kwalijk als het cynisme van jongleren met hete aardappelen. Ik weet alleszins dat ik liever vecht voor een wereld waarin geen jonge vrouwen meer vermoord in een kanaal teruggevonden worden. Al was het maar door één millimeter verschil te maken. Want wat zit er anders op?

Vlaamse media, maak alsjeblieft een einde aan jullie flirt met reactionairen

Elke keer opnieuw. De Standaard doet het. De VRT doet het. Het Laatste Nieuws doet het grààg. De Morgen doet het. Zelfs Knack en Humo doen het. Een podium bieden aan de zoveelste reactionair die sommige, indien niet alle, typische extreemrechtse standpunten graag in de verf komt zetten. Wat drijft jullie?

“Het is voor de kliks en de aandacht”

Hoewel ik geloof dat dat zeker een rol speelt, kan het niet alleen dat zijn. Anders zouden jullie ook filmpjes kunnen maken over mensen die hun eigen uitwerpselen opeten of op zoek gaan naar columnisten die huiselijk geweld verdedigen. Beide zijn ook erg controversieel en zijn garanties voor shock en boosheid bij een goed deel van het algemene publiek.

“Maar we worden al gezien als zo links”

… door extreemrechts, voor wie iedereen ter linkerzijde van Augusto Pinochet een socialist in vermomming is. Hedendaagse fascisten doen zelfs hun best om Adolf Hitler af te schilderen als een soort socialist, want “nationaal-socialisme”. Waarschijnlijk denken die ook dat een bruinvis bruin is en een zeepaard een zoogdier.

“We geven enkel weer wat leeft in de maatschappij”

Zoals de stijgende kloof tussen arm en rijk? De stagnatie van de lonen en de koopkracht? Dat de verguisde millennials gemiddeld 10 jaar later dan hun ouders een woning kunnen bouwen of kopen? Maar nee, maak evenveel trammelant om een lokale pro-neonazi-betoging in Ninove waar misschien duizend man was als een betoging voor een beter klimaatbeleid in Brussel waar 70x zo veel mensen waren.

“Daglicht doet dergelijke ideologieën het snelste verschrompelen”

Misschien als elke reportage zo kritisch kan zijn als de Pano-reportage over Schild & Vrienden. Nul contextualisering voor de door nepnieuws gedreven columns van Mia Doornaert of de leugens van Theo Francken helpt niet – integendeel. HLN bestond het zelfs een poll te lanceren of er na de aanslagen van 22 maart 2016 echt “dansende moslims” waren geweest, hoewel tegen dan al aangetoond was dat Jan Jambon daar pertinent over had gelogen.

“We moeten het debat durven aangaan”

Daarom krijgen ook mensen die geloven dat de maanlanding nep was of dat de aarde plat is, ruim aandacht in de media. Daarom nodigen we op een viering voor seksuele diversiteit ook eens een notoire homo- en transhater uit. Fascisten zijn niet geïnteresseerd in een debat (ook al zeggen ze van wel), maar in propaganda, want hun ideeën hebben 0 intellectuele merites en zijn onverdedigbaar.

“Je kan X% van het electoraat niet negeren.”

Blijkbaar geldt dat wel voor radicaal links, dat het moet stellen met kruimeltjes aandacht of droge observaties. Evenredige aandacht voor radicaal linkse stemmen is er niet, al doen sommige media als Knack of Humo op hun blauwe maandag wel eens hun best. Je kan argumenteren dat die een kleiner deel van het electoraat vertegenwoordigen, maar je kan je ook afvragen of het electoraat voor extreemrechts juist niet zo groot geworden is mee door de disproportionele media-aandacht.

“We moeten ook de vijanden van de democratie leren begrijpen”

Anders kunnen jullie gelijk ook het wiel opnieuw uitvinden. Handvaten om moderne reactionairen te begrijpen zijn er al meer dan 70 jaar. Van de rookgordijnen die ze spuien tot de condities waarin ze gedijen. Er zijn tal van boeken over geschreven en tal van studies naar gemaakt. Maar in de plaats daarvan moeten we het steeds stellen met platitudes over “onzekerheid” en “teleurstelling”, alsof het onmogelijk is dat aanhangers van fascistische volksmenners niet tegelijk slachtoffer kunnen zijn en ook moreel verwerpelijke denkbeelden steunen.

“We brengen ook andere stemmen om te nuanceren”

… en die stemmen lijken me vooral blind te hameren op nuance zonder inhoud, alsof iemand in Rusland in 1922 zat te wachten op ‘nuance’ tussen Trotski en Stalin om te verkondigen dat de waarheid daar in het midden lag. En dan zijn er nog de analisten à la Carl Devos, die van politieke verslaggeving een nieuwe sportcolumn hebben gemaakt voor wie beleid en ideologie slechts elementen zijn als vrije trappen en mandekking bij voetbal.

***

Herpak jullie alsjeblieft. Til het debat naar een hogere standaard. Hou op met leugenaars vrijelijk te laten liegen, fascisten propaganda te laten verspreiden, steeds dezelfde grijze keure aan centrum- en centrumrechtse mensen uit te nodigen voor debatten over onderwerpen waar ze te weinig over weten, en ‘jong geweld’ te rekruteren uit de radicaal-rechtse flank. Er zijn genoeg andere stemmen.