Als er na de ongetwijfeld éclatante verkiezingsoverwinning van het Vlaams Belang mensen (veel te laat) gaan zoeken naar oorzaken, kan misschien het YouTube-algoritme ook eens onder de loep genomen worden in plaats van steeds dezelfde platitudes op te dienen. Ik heb nu al ongeveer 9 maanden een YouTube Premium-account omdat ik reclame beu was en ik niet meer kon kijken met adblockers. Je zou dus denken dat ik een zorgvuldig gecureerde feed heb op basis van ongeveer 40 kanalen die ik volg. Die kanalen behandelen thema's als geschiedenis (klassiek en modern), geografie, astronomie, tech, taalkunde, militaire logistiek, Eurovision en nerd/popcultuur. Er zit één zeer uitgesproken links kanaal tussen - Second Thought.
YouTube blijft echter suggesties aanbieden van hard-rechtse content op gezette tijden, ook al klik ik altijd weer "Don't recommend this channel". De meest hardnekkige voorstellen zijn van antifeministische content en van kanalen die popcultuur "analyseren" vanuit een anti-woke standpunt. Humo kwam er onlangs achter hoe je met een 'blanco' account op TikTok pijlsnel in verontrustende ideologische of sektarische richtingen kan getrokken worden. YouTube is niet anders. En zelfs met een betalend, zorgvuldig gecureerd account is er dat voortdurende mouwgetrek. Misschien omdat YouTube weet dat ik een man ben en denkt dat ik gevoeliger zal zijn voor conservatieve content.
Persoonlijk haat ik de term "conservatisme". Wat zichzelf vandaag "conservatisme" noemt gaat niet over tradities behouden of in stand houden, maar is bijna altijd reactionair. Het wil de klok terugdraaien qua rechten voor seksuele minderheden en vrouwen, wijst in veel gevallen wetenschap af en wil ook af van veel sociale rechten. Dat is geen conservatisme. Meer nog, klassiek conservatisme is/was in West-Europa gestoeld op een ideologisch ietwat coherente religiositeit (wat ik trouwens ook heb beschreven in 'De Nieuwe Staat' 7 jaar geleden) of een orthodoxe aanname van kapitalistische ideeën. Wat zich echter vandaag "conservatisme" noemt is een samenraapsel van rare verzinsels waarvan de interne logica bijna direct verkruimelt als je er 3 minuten over nadenkt, alsof een jongen van 11 zich in het veel te grote kostuum van zijn vader heeft gehesen en doet alsof hij pijpen rookt, ingewikkelde boeken leest en whiskey drinkt, maar eigenlijk niet weet hoe hij de pijp moet aansteken, de boeken niet begrijpt en de whiskey appelsap is. Soms is het ook gewoon klassiek crapuul, natuurlijk.
Gelukkig heb ik jaren de tijd gehad om me te ontwikkelen - noem het geen privilege, want ik kom uit de lagere middenklasse - en zijn de fundamenten van mijn denken over leven en maatschappij robuust. Maar tussen mijn 16de en 19de zou ik zeker gevoelig geweest zijn voor de content die me nu voorgeschoteld wordt. Reactionairen weten dat trouwens zelf ook. Vandaar dat ze zo door het lint gaan als scholen of universiteiten hun leugens niet willen onderwijzen, of erger nog, ze ze doorprikken. Het is niet dat het onderwijs een links broeinest is, het is dat veel rechtse ideeën onwetenschappelijke zever zijn. En het ook niet dat ze iets hebben tegen indoctrinatie, zij willen gewoon diegenen zijn die indoctrineren. Mutatis mutandis van hetzelfde laken een pak als reactionairen theatraal huilen dat ze "niet gehoord" worden. Zoals adjudant Paelinck opmerkt in 'De keizer van Populië' willen ze niet gehoord worden, ze willen de enigen zijn die gehoord worden.
Vorig jaar woonde ik een lezing bij van een futuroloog die in bewonderende termen sprak over hoe Gen Z niet langer de slaaf wil zijn van algoritmes maar houdt van serendepiteit; vinden wat je niet wist dat je zocht. Ik hoop dat hij gelijk heeft maar ik betwijfel het. De algoritmes zijn sterk. 25 jaar geleden waren internetforums en blogs als archipels van duizenden eilanden gerund door amateurs en hobbyisten vanuit garages en slaapkamers, nu bezoekt iedereen steeds dezelfde 10 websites die bijna allemaal video aanbieden en waar bijna steeds monopolistische bedrijven achter zitten. We kennen het verhaal van hoe emotionele inhoud het engagement vergroot en daarom interessanter is voor Meta, Google en TikTok. Men gebruikt hetzelfde argument waarom klassieke media een forum bieden aan de intussen bekende rechtse rogue gallery. Maar er schort iets met dat argument.
Want als het enkel zou gaan om kliks en engagement, bestaan er ook onderwerpen die politiek neutraal zijn, en reken maar dat er ook hevige emoties aan te pas komen als je linkse clickbait zou maken. Maar: enerzijds zijn er binnen zowel de klassieke als nieuwe media veel mensen die zelf het gebrul van reactionairen zijn gaan geloven dat ze "niet gehoord" worden en hen de megafoon aanreiken, anderzijds bleek uit onderzoek bijvoorbeeld dat veel journalisten (die inderdaad meer neigen naar centrumlinks) denken dat de bevolking véél rechtser is dan ze in werkelijkheid is.
Voor het slotargument moeten we kijken naar wie hier geld aan verdient. Met emotie en engagement het brede publiek naar links laten opschuiven is potentieel gevaarlijk voor de techmiljardairs en het grootkapitaal. Een nuttige idioot laten schuimbekken over dat vrouwen allemaal hoeren zijn is geen bedreiging voor Zuckerberg. Diezelfde persoon die plots beseft dat ook hij genaaid is door het hyperkapitalisme - dat kan mogelijk een probleem zijn. En zolang we dat hyperkapitalisme niet stevig aan banden leggen, zal een groot stuk van het kiespubliek in de fabeltjesfuik vallen van de reactionairen.
