Het zowat jaarlijks terugkerende debat over de zin en onzin van Latijn aanbieden in Vlaamse middelbare scholen is een blijver. Jaren geleden schreef ik er al iets over, vooral om me te richten op de soms enorm oppervlakkige en domme argumenten tegen het onderwijs van Latijn. Tegelijk drukte ik in dat stuk ook uit dat Latijn voor mij niet hoeft te blijven, ook al studeerde ik aan het middelbaar zelf de richting Grieks-Latijn.
Bij veel mensen die graag Latijn uit het middelbare schoolcurriculum zouden schrappen, leeft het idee dat je dat dan kan vervangen door "iets praktisch" of "iets relevants". De vraag daar gelaten waarom elk onderwijsvak per se een direct praktisch nut zou moeten hebben of direct relevant zou moeten zijn (en relevant aan wat, ook?), vermoed ik dat die mensen dan dromen van vakken als Ondernemen, IT, Fiscaliteit of simpelweg meer STEM-vakken. Daar valt het een en ander voor te zeggen, maar je kan je net zo goed afvragen of je dergelijke dingen niet hoort onder te brengen in de lestijd die nu al gespendeerd wordt aan wiskundige, economische en wetenschappelijke vakken.
Dit zou bij wat ik kort gezegd de STEM-voorstanders noem wellicht ook niet enthousiast onthaald worden, want de onderverzwegen houding bij hen is eigenlijk niet zozeer gericht tegen Latijn op zich, het is gewoon dat Latijn (en Grieks) de moeilijkst verdedigbare schakel is in de humane wetenschappen. Al sinds mijn tijd als universiteitsstudent kom ik immers voortdurend STEM-studenten en STEM-gediplomeerden tegen die bulken van een onverdiende arrogantie aangaande de humane wetenschappen, die ze de term "wetenschap" nauwelijks waardig vinden, en ook op middelbare scholen vakken als Nederlands, Engels, Frans, geschiedenis, filosofie/godsdienst en dus ook Latijn zouden willen herleiden tot een minimum, indien niet rechtstreeks afschaffen.
Maar als "praktisch nut" het hoofdargument is, begrijp ik ook niet waarom 17-jarigen het atoommodel moeten kennen. De idée fixe rond STEM-richtingen probeert dat goed te praten door het feit dat STEM-toepassingen de wereld veranderen en - vooral, al blijft ook dit argument vaak onderbelicht - dat je er geld mee kan verdienen. Over dat laatste schreef ik eerder ook al iets, en het eerste is een erg slecht argument, aangezien toepassingen van de humane wetenschappen de wereld minstens even grondig veranderen. Om nog maar te zwijgen van je alledaagse sociale interacties, die toch het merendeel van de dag beslaan.
Nu goed, als je dan toch Latijn wil afschaffen - waarom zouden we het niet vervangen door een vak als algemene taalwetenschap? De fundamenten leren kennen van je primaire middel tot expressie lijkt me niet alleen goede algemene kennis, het kan ook aanleren hoe je moet navigeren in een wereld vol propaganda, nepnieuws en kwaadwillige internettrollen. Of waarom bijvoorbeeld geen historische taalkunde? Zo leer je aan hoe verbonden onze lokale talen en culturen met elkaar zijn en op welke manier gemeenschappen al eeuwen, zoniet millennia met elkaar interageren, elkaar beïnvloeden en er meestal in slagen om een vergelijk te vinden om met elkaar samen te leven.
Je kan argumenteren dat ik op die manier Latijn zou vervangen door een vak waaruit een uitgesproken mensbeeld spreekt met een vaag links geurtje, maar dat is niet omdat humane wetenschappen per se links zijn, het is omdat een (extreem)rechtse visie simpelweg vaak haaks staat op de realiteit. De tolerantie voor domme doembeelden als "omvolking" of de visie dat er geen alternatief bestaat voor het hyperkapitalisme groeit enkel in een onkritische omgeving zonder kennis van zichzelf. De STEM-richtingen helpen daar niet in, want dat is alsof je een boom een marathon wil doen lopen. Bovendien is elke vorm van georganiseerd onderwijs een socio-politiek project. Het rare idee dat alles wat van staatswege komt apolitiek of neutraal moet zijn is op zichzelf al geen apolitieke of neutrale opvatting.
Dus: ik ben niet per se tegen het afschaffen van Latijn, als het de kans biedt op een herwaardering van brede algemene kennis, een kritische omgang met onze talen en culturen en een verdieping van onze taalkundige wortels. Alleen ben ik bang dat de tegenstanders van Latijn deze veldslag enkel zien als een volgende stap naar de totale dominantie van STEM, en dat ze niet begrijpen dat dit enkel ons cultuurkapitaal verschraalt, ons onwetender maakt over wie we zijn en ons ongenuanceerder, onhandiger en oncreatiever maakt.
