Er is iets dat me soms opvalt in discussies met racisten online. Namelijk dat racisten hun tegenstanders voor de voeten werpen dat ze niet om kunnen gaan met een afwijkende mening. Het is een argument dat op het eerste zicht niet onredelijk klinkt. Welke progressief, liberaal, christendemocraat of conservatief heeft ook al niet dat frustrerende gevoel gekregen dat sommige mensen gewoon geen andere mening willen horen?
Maar hier zijn twee fundamentele verschillen met 'meningen' die iet of wat geslepen racisten vaak gebruiken om hun haat verder te verspreiden:
1. Racisme is geen mening, maar een ideologie en een praktijk. Je kan bijvoorbeeld ook niet zeggen dat kolonialisme of communisme 'een mening' is. Het zijn discours: een redelijk coherente bundel aan opvattingen en daden.
2. Alle politieke stromingen zijn tot op zeker hoogte ideologieën en praktijken. Alles terugbrengen tot het niveau van het hoogstpersoonlijke doet het uitschijnen alsof pakweg Afrikanen haten of geloven in universele gezondheidszorg iets is als houden of niet houden van pudding.
't Is van moetens: samenleven in de 21ste eeuw
Al meer dan 25 jaar wordt het debat rond hoe we moeten omgaan met de superdiverse samenleving gegijzeld door platitudes. Al meer dan 25 jaar na de Zwarte Zondag van 1991 schuift de politieke consensus steeds meer op in de richting van de eens zo verguisde recepten van het toenmalige Vlaams Blok. Dat zijn recepten die inzetten op zo goed als volledige assimilatie van minderheden, soms met de beste bedoelingen, maar vaak ook bijziend of zelfs blind voor de tekortkomingen van die recepten.
Het is merkwaardig dat precies flaminganten zo gevoelig bleken voor de lokroepen van het etnisch nationalisme, terwijl de Vlaamse beweging van de 19de eeuw tot diep in de naoorlogse jaren juist vocht voor de (taal)rechten van Vlamingen in België, van links tot rechts. Vlamingen hadden aan den lijve ondervonden wat discriminatie was, soms zelfs met dodelijke gevolgen.
Maar dat de eens onderdrukten zich kunnen ontpoppen tot de grootste aanhangers van cultureel nationalisme is jammer genoeg geen unicum. Israël is het meest spijtige voorbeeld van een staat die ontstond uit een afschuwelijk trauma, maar er nu geen graten in ziet om de Palestijnen op te sluiten in dorre exclaves en kinderen dood te schieten.
Uiteraard is Vlaanderen Israël niet. Maar de kwestie van hoe we in Vlaanderen en bij uitbreiding België kunnen samenleven met een heleboel mensen die andere wortels hebben, tot andere goden bidden of andere gerechten eten en andere kleren dragen, wordt enkel maar oppervlakkig bekeken. Persoonlijk kan het me weinig schelen dat de ultraorthodoxe Jood Aron Berger geen hand zou geven aan vrouwen omwille van zijn zelfverklaarde respect voor zijn echtgenote. Wat me meer boeide was hoe die man dan dacht over onderwerpen als evolutie, gender, vrijheid van meningsuiting, economie en dies meer.
So much for the tolerant left
O, en dat uitermate onnozele idee dat progressieven beleefd moeten blijven, zoals de pushback toen het Red Hen-restaurant Sarah Huckabee Sanders, het PR-mondstuk voor Donald Trump, gevraagd werd het restaurant te verlaten. De vergelijkingen met discriminatie tegenover zwarte Amerikanen zijn compleet van de pot gerukt. Je kiest er niet voor om zwart te zijn. Je kiest er wel voor om een regime te steunen dat constant liegt, fascistische retoriek ondersteunt en aan de poten zaagt van een gezonde democratie. Opnieuw: anekdotiek is geen systeem.
Een kernhouding van fascisten is immers dat ze beroep doen op het compleet irrationele - racisme, doorgedreven nationalisme, onterecht slachtofferdenken - en daarop kan je simpelweg geen enkel rationeel debat baseren. Probeer maar eens te argumenteren met mensen die denken dat de aarde plat is of dat vaccinaties autisme veroorzaken. Vroeg of laat stoot je op één of andere bizarre complottheorie die helemaal niet oplijnt met analyseerbare feiten.
Tegenover antidemocratische stromingen is rationele beleefdheid net niet wenselijk. FN, PVV, FvD, UKIP, AfD en hun geestesverwanten bij de Republikeinen doen niet aan rationaliteit. Hen uitnodigen voor een publiek debat is als een voetbalspeler opstellen die weigert het veld te verlaten na een rode kaart, of een schaker die volhoudt te hebben gewonnen nadat hij of zij de toren als een paard gebruikt.
Tegen de nieuwe politieke correctheid
Wat wel nodig is, is een tegenbeweging, die enerzijds aan de hand van rationele argumenten duidelijk maakt wat voor wol extreemrechts over onze ogen wil trekken, en anderzijds bewijzen naar voren brengt van de slechte trouw van dat soort lui.
En hier is het sleutelargument: extreemrechtse regeringen hebben macht. Ze kunnen huilende kinderen scheiden van hun ouders in kooien, kunnen willekeurig hun ideologieën opleggen aan het volk, en zo meer. Daartegen is beleefheid misschien wenselijk, maar niet noodzakelijk. Kritisch mogen zijn tegenover machthebbers in woord en daad is een fundament van de democratie.
Geen enkele Republikein roerde een vin toen Mitch McConnell zei dat hun grootste doel was om Obama - een centrum-rechtse Democraat - een 'one-term-president' te maken. Maar overal ter wereld trappelen rechtse en extreemrechtse krachten hevig huilend ter aarde van zodra er ook maar iets gebeurt dat hun fragiele beeld van dominantie door witte, oude mannen in gevaar kan komen.
Schouder aan schouder tegen de echte tegenstander
De belangen van het milieu, van werkende mensen, werklozen, migranten en minderheden hebben veel meer gemeen met elkaar dan de belangen van elk van die groepen met die van de superrijken, laat staan de reactionaire schuimbekkers die onder elke steen een terrorist menen te zien en gretig de hielen likken van de rijken.
En hoewel ik veel respect heb voor vegetariërs, vegans, mensen die elektrisch rijden of die zonnepanelen op hun dak installeren, is dat nog maar het begin. Ironisch genoeg zijn het juist de anti-democratische krachten die beseffen dat een omschakeling naar een algemeen beleid dat inzet op duurzaamheid de kapitalistische orde onderuit zou halen. Dat is waarom ze zo hysterisch propaganda en twijfel zaaien.
Duurzaamheid staat niet gelijk aan het verdwijnen van ondernemerschap of het ophouden van vergaren van rijkdom. Maar het zou wel betekenen dat de 'too big to fail'-corporaties en de allerrijkste individuen moeten inleveren. De meerderheid van hen wil dat absoluut niet, ook al betekent het dat we binnen 20 jaar misschien oorlogen uitvechten om drinkwater of dat het broeikaseffect onherroepelijk wordt als het methaan uit het permafrost opstijgt.
Willen we een happy ending?
Echte solidariteit is geen of/of-verhaal. Soms hoor je mensen zeggen dat rokers hun ziekteverzekering zouden moeten verliezen als ze longkanker krijgen, maar die hebben al altijd hoge accijnzen betaald op sigaretten. Kinderloze mensen betalen mee voor de kinderbijslag, autolozen betalen mee voor de wegen waar ze nooit op rijden, en mensen die nooit een voet binnenzetten in theaterzalen betalen mee voor theater.
Een einde van solidariteit betekent een vrijbrief voor de meest gegoeden om nog meer weelde te verzamelen en al de rest het nakijken te geven. Daarom komt de atomisering van morele en intellectuele verantwoordelijkheid (extreem)rechts zo goed uit. Zolang vegetariërs en vleeseters digitale stinkbommen naar elkaar blijven gooien, of zolang atheïsten en gelovigen elkaar bekampen, blijven de structurele problemen verhuld.
Het grote probleem is het ongebreidelde geloof in wat Margaret Thatcher het ontbreken van iets als de maatschappij noemde, geparafraseerd als "er is geen maatschappij, enkel individuen". En verduiveld als dat de machtigen, de rijken en hun schaamteloze propagandisten niet heel goed uitkomt.
Maar hier zijn twee fundamentele verschillen met 'meningen' die iet of wat geslepen racisten vaak gebruiken om hun haat verder te verspreiden:
1. Racisme is geen mening, maar een ideologie en een praktijk. Je kan bijvoorbeeld ook niet zeggen dat kolonialisme of communisme 'een mening' is. Het zijn discours: een redelijk coherente bundel aan opvattingen en daden.
2. Alle politieke stromingen zijn tot op zeker hoogte ideologieën en praktijken. Alles terugbrengen tot het niveau van het hoogstpersoonlijke doet het uitschijnen alsof pakweg Afrikanen haten of geloven in universele gezondheidszorg iets is als houden of niet houden van pudding.
't Is van moetens: samenleven in de 21ste eeuw
Al meer dan 25 jaar wordt het debat rond hoe we moeten omgaan met de superdiverse samenleving gegijzeld door platitudes. Al meer dan 25 jaar na de Zwarte Zondag van 1991 schuift de politieke consensus steeds meer op in de richting van de eens zo verguisde recepten van het toenmalige Vlaams Blok. Dat zijn recepten die inzetten op zo goed als volledige assimilatie van minderheden, soms met de beste bedoelingen, maar vaak ook bijziend of zelfs blind voor de tekortkomingen van die recepten.
Het is merkwaardig dat precies flaminganten zo gevoelig bleken voor de lokroepen van het etnisch nationalisme, terwijl de Vlaamse beweging van de 19de eeuw tot diep in de naoorlogse jaren juist vocht voor de (taal)rechten van Vlamingen in België, van links tot rechts. Vlamingen hadden aan den lijve ondervonden wat discriminatie was, soms zelfs met dodelijke gevolgen.
Maar dat de eens onderdrukten zich kunnen ontpoppen tot de grootste aanhangers van cultureel nationalisme is jammer genoeg geen unicum. Israël is het meest spijtige voorbeeld van een staat die ontstond uit een afschuwelijk trauma, maar er nu geen graten in ziet om de Palestijnen op te sluiten in dorre exclaves en kinderen dood te schieten.
Uiteraard is Vlaanderen Israël niet. Maar de kwestie van hoe we in Vlaanderen en bij uitbreiding België kunnen samenleven met een heleboel mensen die andere wortels hebben, tot andere goden bidden of andere gerechten eten en andere kleren dragen, wordt enkel maar oppervlakkig bekeken. Persoonlijk kan het me weinig schelen dat de ultraorthodoxe Jood Aron Berger geen hand zou geven aan vrouwen omwille van zijn zelfverklaarde respect voor zijn echtgenote. Wat me meer boeide was hoe die man dan dacht over onderwerpen als evolutie, gender, vrijheid van meningsuiting, economie en dies meer.
So much for the tolerant left
O, en dat uitermate onnozele idee dat progressieven beleefd moeten blijven, zoals de pushback toen het Red Hen-restaurant Sarah Huckabee Sanders, het PR-mondstuk voor Donald Trump, gevraagd werd het restaurant te verlaten. De vergelijkingen met discriminatie tegenover zwarte Amerikanen zijn compleet van de pot gerukt. Je kiest er niet voor om zwart te zijn. Je kiest er wel voor om een regime te steunen dat constant liegt, fascistische retoriek ondersteunt en aan de poten zaagt van een gezonde democratie. Opnieuw: anekdotiek is geen systeem.
Een kernhouding van fascisten is immers dat ze beroep doen op het compleet irrationele - racisme, doorgedreven nationalisme, onterecht slachtofferdenken - en daarop kan je simpelweg geen enkel rationeel debat baseren. Probeer maar eens te argumenteren met mensen die denken dat de aarde plat is of dat vaccinaties autisme veroorzaken. Vroeg of laat stoot je op één of andere bizarre complottheorie die helemaal niet oplijnt met analyseerbare feiten.
Tegenover antidemocratische stromingen is rationele beleefdheid net niet wenselijk. FN, PVV, FvD, UKIP, AfD en hun geestesverwanten bij de Republikeinen doen niet aan rationaliteit. Hen uitnodigen voor een publiek debat is als een voetbalspeler opstellen die weigert het veld te verlaten na een rode kaart, of een schaker die volhoudt te hebben gewonnen nadat hij of zij de toren als een paard gebruikt.
Tegen de nieuwe politieke correctheid
Wat wel nodig is, is een tegenbeweging, die enerzijds aan de hand van rationele argumenten duidelijk maakt wat voor wol extreemrechts over onze ogen wil trekken, en anderzijds bewijzen naar voren brengt van de slechte trouw van dat soort lui.
En hier is het sleutelargument: extreemrechtse regeringen hebben macht. Ze kunnen huilende kinderen scheiden van hun ouders in kooien, kunnen willekeurig hun ideologieën opleggen aan het volk, en zo meer. Daartegen is beleefheid misschien wenselijk, maar niet noodzakelijk. Kritisch mogen zijn tegenover machthebbers in woord en daad is een fundament van de democratie.
Geen enkele Republikein roerde een vin toen Mitch McConnell zei dat hun grootste doel was om Obama - een centrum-rechtse Democraat - een 'one-term-president' te maken. Maar overal ter wereld trappelen rechtse en extreemrechtse krachten hevig huilend ter aarde van zodra er ook maar iets gebeurt dat hun fragiele beeld van dominantie door witte, oude mannen in gevaar kan komen.
Schouder aan schouder tegen de echte tegenstander
De belangen van het milieu, van werkende mensen, werklozen, migranten en minderheden hebben veel meer gemeen met elkaar dan de belangen van elk van die groepen met die van de superrijken, laat staan de reactionaire schuimbekkers die onder elke steen een terrorist menen te zien en gretig de hielen likken van de rijken.
En hoewel ik veel respect heb voor vegetariërs, vegans, mensen die elektrisch rijden of die zonnepanelen op hun dak installeren, is dat nog maar het begin. Ironisch genoeg zijn het juist de anti-democratische krachten die beseffen dat een omschakeling naar een algemeen beleid dat inzet op duurzaamheid de kapitalistische orde onderuit zou halen. Dat is waarom ze zo hysterisch propaganda en twijfel zaaien.
Duurzaamheid staat niet gelijk aan het verdwijnen van ondernemerschap of het ophouden van vergaren van rijkdom. Maar het zou wel betekenen dat de 'too big to fail'-corporaties en de allerrijkste individuen moeten inleveren. De meerderheid van hen wil dat absoluut niet, ook al betekent het dat we binnen 20 jaar misschien oorlogen uitvechten om drinkwater of dat het broeikaseffect onherroepelijk wordt als het methaan uit het permafrost opstijgt.
Willen we een happy ending?
Echte solidariteit is geen of/of-verhaal. Soms hoor je mensen zeggen dat rokers hun ziekteverzekering zouden moeten verliezen als ze longkanker krijgen, maar die hebben al altijd hoge accijnzen betaald op sigaretten. Kinderloze mensen betalen mee voor de kinderbijslag, autolozen betalen mee voor de wegen waar ze nooit op rijden, en mensen die nooit een voet binnenzetten in theaterzalen betalen mee voor theater.
Een einde van solidariteit betekent een vrijbrief voor de meest gegoeden om nog meer weelde te verzamelen en al de rest het nakijken te geven. Daarom komt de atomisering van morele en intellectuele verantwoordelijkheid (extreem)rechts zo goed uit. Zolang vegetariërs en vleeseters digitale stinkbommen naar elkaar blijven gooien, of zolang atheïsten en gelovigen elkaar bekampen, blijven de structurele problemen verhuld.
Het grote probleem is het ongebreidelde geloof in wat Margaret Thatcher het ontbreken van iets als de maatschappij noemde, geparafraseerd als "er is geen maatschappij, enkel individuen". En verduiveld als dat de machtigen, de rijken en hun schaamteloze propagandisten niet heel goed uitkomt.
Meer lezen? Download mijn boek 'De Nieuwe Staat' volledig gratis.
